Eskiden günümüze kadar kullanılan ölçü birimleri nelerdir?

elif · 15-06-2011, 02:43

Eskiden günümüze kadar kullanılan ölçü birimleri nelerdir?

ESKİ UZUNLUK ÖLÇÜLERİ

Bina ve mimar arşını
75

8 cm'dir. Bu arşının uzunluğunda zamanla değişiklikler oldu. Üçüncü Selim Han abanoz ağacından bir mimar arşını yaptırdı. Bunun ölçü olarak kullanılmasını istedi ve kütüphaneye kaldırttı. Bunun bir tarafı 24 parmağa ve her parmak 10 hat'ta bölündü. Böylelikle bu bölümle basımevinde kullanılan punto büyüklükleri de alınabilecekti. Diğer tarafı sadece 20 eşit parçaya bölündü. Değerli kumaşları bilhassa ipekleri ölçmede endaze kullanılırdı (endaze 65

25 cm'dir).
Türkiye'de 26 Mart 1931 tarih ve 1782 sayılı kanunla

arşın ölçü birimi kaldırılıp

yerine metre sistemi kabul edildi. 1933'ten sonra da arşının bütün çeşitleri tamamen ortadan kaldırılıp metre sistemine geçildi.
Zirai mimari

arşın ve endaze ölçü birimlerinin ast ve üst katları aşağıda gösterilmiştir.

Çarşı arşını
Daha çok çarşı ve pazarda kullanılırdı. Metre hesabıyla çarşı arşını 68 cm'dir.

ENDAZE
1 endaze = 8 rubu
1 rubu = 2 kirah
1 çarşı arşını = 8 rubu

ZİRAİ
1 merhale = 2 berid
1 berid (menzil) = 4 fersah
1 fersah = 3 mil
1 mil = 2500 zirai
1 kulaç = 2

5 zirai

PARMAK
1 parmak = 12 hat
1 hat = 12 nokta

GÜNÜMÜZ ÖLÇÜSÜ METREYE GÖRE KIYASLAMA
" 1 parmak = 12 hat = 0

03157 m
" 1 hat = 12 nokta = 0

00263 m
" 1 nokta = 0

00022 m
" 1 kulaç = 2

5 zirai =1

895 m (ip boyu

su derinliği

kuyu derinliği vb. için)
" 1 kara mili = 2500 zirai = 1895 m (kara yolculuğundaki mesafeler için)
" 1 fersah = 3 mil = 7500 zirai = 5685 m
" 1 berid (menzil) = 4 fersah = 12 mil = 30900 arşın = 22740 m
" 1 merhale = 2 berid = 45080 m
" 1 çarşı arşını = 8 rubu (urup) = 0

680 m (kumaş için)
" 1 rubu = 2 kirah = 0

085 m
" 1 kirah = 0

0425 m
" 1 endaze = 8 rubu (urup) = 0

650 m
(artan ipekli fiyatlarına karşılık konulan ölçü birimi)

SKİ AĞIRLIK ÖLÇÜLERİ

Ağırlık ölçü birimi de uzunluk ölçü birimi gibi farklılıklar gösteriyordu. Şimdi kullanılan ağırlık birimi kilogram olup 0 derecede bir desimetreküp suyun ağırlığı olarak tanımlanmış ve Uluslararası Ölçü ve Ağırlık Birliğinden Türkiye'ye bir örnek verilmiştir.1874 yılı iridyumlu platin alaşımından 1928/29 da yapılmış olan 42 nolu Türkiye milli kilogram prototipinin kullanılmasında gösterilen dikkatsizlik ve özensizlikten dolayı bozulduğunun anlaşılması üzerine 1953 yılında yapılan 54 numaralı prototipi ile değiştirilmiştir.

OKKA
1 tonilato = 4 çeki
1 çeki = 4 kantar
1 kantar = 44 okka(kıyye)
1 batman = 6 okka(kıyye)
1 okka(kıyye) = 400 dirhem

DİRHEM

Osmanlı Döneminde kullanılan 1 dirhem
1 dirhem = 4 dönük
1 dönük = 4 kırat
1 kırat = 4 bakray
1 bakray = 4 fitil
1 fitil = 2 nekir
1 nekir = 2 kıtmir
1 kıtmir = 2 zerre

GÜNÜMÜZ ÖLÇÜSÜ KİLOGRAMA GÖRE KIYASLAMA
" 1 okka (kıyye) = 400 dirhem = 1282

945 gr (1280 gr)
" 1 batman = 6 kıyye = 7

544 kg
" 1 kantar = 44 kıyye = 100 ludre = 56

320 kg
" 1 çeki = 4 kantar = 176 kıyye = 225

798 kg
" 1 tonilato = 1000 kg = 4 çeki + 1 kantar + 37

4 okka
" 1 tonilato = 17 kantar + 31 okka + 183 dirhem
" 1 miskal = 1

5 dirhem = 4

8 gr
" 1 dirhem = 4 dünük = 3

2 gr
" 1 dünük = 4 kırat
" 1 kırat = 4 bakray = 1/24 misgal
" 1 bakray = 4 fitil
" 1 fitil = 2 nekir
" 1 nekir = 2 kıtmir
" 1 kıtmir = 2 zerre

ESKİ ALAN ÖLÇÜLERİ

" 1 arşın (zirai) ²= 0

57417 m²= 4 ayak²
" 1 dönüm (yeni) = 2500 m²
" 1 dönüm (büyük) = 2720 m²
" 1 dönüm (atik) = 4 evlek = 1600 zirai² = 918

672 m² (bir kenarı 40 arşın (zirai) olan kare)
" 1 atik evlek = 400 arşın²= 229

668 m²
" 1 yeni evlek = 100 m²
" 1 cerip = 3600 zirai²= 2067

012 m²
" 1 ayak² = 144 parmak²= 0

14354 m²
" 1 parmak² = 144 hat²= 0

00099751 m²
" 1 hat² = 144 nokta²= 0

000006927 m² " 1 çarşı arşın² = 0

46240 m²
" 1 urup² = 0

007225 m²
" 1 kirah² = 0

0018062 m²
" 1 endaze² = 0

422500 m²
" 1 urup² = 0

0066015 m²

ESKİ ZAMAN ÖLÇÜLERİ

Alaturka Saat
Hicri Takvim
Cumhuriyetten önce

yurdumuzda kullanılan ölçüler uygar ülkelerin kullandığı ölçülerden farklıydı. Metre yerine

arşın denilen bir uzunluk aleti kullanıyordu ve ayrıca alaturka saat kullanıyordu. Bu saate göre 6'da öğle 12'de akşam oluyordu.
Dünya ülkelerinin çoğu miladi takvim kullanırken

biz hicri takvim kullanıyorduk. Bu yüzden takvim birliği sağlanamıyordu. Ağırlık ölçüsü olarak okka

batman

dirhem denilen ölçü birimi kullanıyordu. Bütün bunlar dünyaya ayak uydurmamızı engelliyordu. TBMM hazırladığı bir kanunla eski ölçü birimleri değiştirirdi. Bugün kullandığımız metre

kilogram

takvim

saat gibi ölçü araçları kabul edildi.

ESKİ SIVI ÖLÇÜLERİ

Su kaynağının debisinin ölçülmesinde birim olarak "lüle" kullanılmıştır. 1 lüle yaklaşık olarak 26 mm çapında bir borudur ve dakikada 36 litre su akıtır. Günlük yaklaşık 52 m3 su olarak kabul edilir. Şehir içinde yer alan su taksim istasyonlarında bulunan dağıtım sandıklarında kullanılan boruların günlük debisi ise dağıtım yapılan bölgenin ihtiyacına göre ayarlanmıştır ve aşağıdaki gibidir.

1 Hilal 0

5625 lt/Dak. (Günde-0

81 m3)
1 Çuvaldız 1

125 lt/Dak. (Günde-1

62 m3)
1 Masura 4

5 lt/Dak. (Günde-6

48 m3)
1 Kamış 9 lt/Dak. (Günde-12

96 m3)
1 Lüle 36 lt/Dak. (Günde- 51

84 m3 ~ 52 m3)

ÖLÇÜ ALETLERI VE KULLANIMLARI
Ölçme:Bir büyüklügün kendi cinsinden bir birimle karsilastirilmasidir.

Akim : Ampermetre
Gerilim : Voltmetre
Direnç : Ohm-metre
Güç : Watt-metre
Frekans : Frekans-metre
Akim

gerilim

direnç ayni ölçü aleti tarafindan ölçülebiliyorsa bu ölçü aletine avometre

bu üç ölçümün haricinde baska özellikleri de bulunan ölçü aletine multimetre denir.
Ölçü Aletlerinin Siniflandirilmasi
Analog Ölçü Aletleri
Dijital Ölçü Aletleri
Kaydedici Ölçü Aletleri
Toplayici Ölçü Aletleri
1-) Analog Ölçü Aletleri
Analog ölçü aletleri ibreli ve kadranli aletlerdir. Kadran ölçülecek degere göre taksimatlandirilmistir. Analog ölçü aletlerinin genel özelligi sürekli degisim gösteren büyüklüklerin ölçümünde sagladigi kolayliktir.
2-) Dijital Ölçü Aletleri
Sayisal ölçü aletleridir. Yani ölçülmek istenen büyüklügü ekranda rakamlarla gösterirler.
3-) Kaydedici Ölçü Aletleri
Ölçtükleri büyüklüge ait degerleri sürekli hareket eden bir kagida kaydeden aletlerdir. Örnegin depremlerin büyüklüklerini gösteren kayit cihazlari

kalp atislarini kaydeden elektrokardiyograf

meteorolojide havanin isisini

nemini

basincini gösteren kayit cihazlari

yalan makineleri.
4-) Toplayici Ölçü Aletleri
Ölçtükleri büyüklükleri toplayarak kaydeden cihazlardir. Örnegin elektrik sayaçlari.
Analog Ölçü Aletlerinin Avantajlari
Ölçtükleri büyüklük ile baglantiya geçtikleri anda ibreleri sapar. Yani hizli çalisirlar.
Daha basit yapili olmalari sebebiyle ucuzdurlar. Bakim ve onarimlari kolaydir.
Analog Ölçü Aletlerinin Dezavantajlari
Kadran alani sinirli oldugu için gerektigi gibi taksimatlandirilma zorlugu vardir. Ibrenin gösterdigi deger %1-3 arasinda farkli olabilir.
Ölçülen degerin okunmasindaki hassasiyet kisiden kisiye degisebilmektedir.
Okuma hizi da kisiden kisiye degisir.
Elektromanyetik alandan etkilenirler.
Mekanik ariza yapma olasiliklari fazladir.
Dijital Ölçü Aletlerinin Avantajlari
Ölçülen degeri ekranda gösterdigi için insandan kaynaklanan okuma hatalarini ortadan kaldirirlar.
Yapisindan kaynaklanan hata

%0

01 civarindadir.
Enerji sarfiyatlari çok azdir.
Elektromanyetik alandan etkilenmeleri çok azdir.
Mekanik ariza yapmazlar.
Dijital Ölçü Aletlerinin Dezavantajlari
Gösterge olarak LCD veya LED kullanildigi için uzaktan okunmasi zordur.
Üretimi

onarimi

bakimi zordur. Dolayisiyla daha pahalidir.

Seçenekler
Yazdırılabilir şekli göster Sayfayı E-Mail olarak gönder
Stil
Normal Hybrid-Şeklinde gösterime geç Ağaç şeklinde gösterime geç

Benzer Konular
Konu	Konuyu Başlatan	Forum	Cevap	Son Mesaj
Şiir Ölçü Biçimi Nedir?-Şiir Ölçü Biçimleri Nelerdir?	elif	Türkçe ve Edebiyat	4	07-12-2015 09:47
En çok kullanılan Atasözleri Nelerdir?	elif	Eğitim ve Öğretim	0	15-06-2011 01:09
Türklerin Günümüze Kadar Kullandıkları Alfabeler Nelerdir?	elif	Eğitim ve Öğretim	0	14-06-2011 02:03
Bir Zamanlar Evlerimiz, Biz Eskiden Eskiden...	nimlahza	Genel Kültür Paylaşımlarınız	1	27-05-2011 12:38
Biz Türkler'de ölçü birimleri	nimlahza	Komik Yazılar	0	27-10-2008 01:29

15-06-2011, 02:43	#1 (permalink)
elif	Eskiden günümüze kadar kullanılan ölçü birimleri nelerdir? Eskiden günümüze kadar kullanılan ölçü birimleri nelerdir? ESKİ UZUNLUK ÖLÇÜLERİ Bina ve mimar arşını 758 cm'dir. Bu arşının uzunluğunda zamanla değişiklikler oldu. Üçüncü Selim Han abanoz ağacından bir mimar arşını yaptırdı. Bunun ölçü olarak kullanılmasını istedi ve kütüphaneye kaldırttı. Bunun bir tarafı 24 parmağa ve her parmak 10 hat'ta bölündü. Böylelikle bu bölümle basımevinde kullanılan punto büyüklükleri de alınabilecekti. Diğer tarafı sadece 20 eşit parçaya bölündü. Değerli kumaşları bilhassa ipekleri ölçmede endaze kullanılırdı (endaze 6525 cm'dir). Türkiye'de 26 Mart 1931 tarih ve 1782 sayılı kanunla arşın ölçü birimi kaldırılıp yerine metre sistemi kabul edildi. 1933'ten sonra da arşının bütün çeşitleri tamamen ortadan kaldırılıp metre sistemine geçildi. Zirai mimari arşın ve endaze ölçü birimlerinin ast ve üst katları aşağıda gösterilmiştir. Çarşı arşını Daha çok çarşı ve pazarda kullanılırdı. Metre hesabıyla çarşı arşını 68 cm'dir. ENDAZE 1 endaze = 8 rubu 1 rubu = 2 kirah 1 çarşı arşını = 8 rubu ZİRAİ 1 merhale = 2 berid 1 berid (menzil) = 4 fersah 1 fersah = 3 mil 1 mil = 2500 zirai 1 kulaç = 25 zirai PARMAK 1 parmak = 12 hat 1 hat = 12 nokta GÜNÜMÜZ ÖLÇÜSÜ METREYE GÖRE KIYASLAMA " 1 parmak = 12 hat = 003157 m " 1 hat = 12 nokta = 000263 m " 1 nokta = 000022 m " 1 kulaç = 25 zirai =1895 m (ip boyu su derinliği kuyu derinliği vb. için) " 1 kara mili = 2500 zirai = 1895 m (kara yolculuğundaki mesafeler için) " 1 fersah = 3 mil = 7500 zirai = 5685 m " 1 berid (menzil) = 4 fersah = 12 mil = 30900 arşın = 22740 m " 1 merhale = 2 berid = 45080 m " 1 çarşı arşını = 8 rubu (urup) = 0680 m (kumaş için) " 1 rubu = 2 kirah = 0085 m " 1 kirah = 00425 m " 1 endaze = 8 rubu (urup) = 0650 m (artan ipekli fiyatlarına karşılık konulan ölçü birimi) SKİ AĞIRLIK ÖLÇÜLERİ Ağırlık ölçü birimi de uzunluk ölçü birimi gibi farklılıklar gösteriyordu. Şimdi kullanılan ağırlık birimi kilogram olup 0 derecede bir desimetreküp suyun ağırlığı olarak tanımlanmış ve Uluslararası Ölçü ve Ağırlık Birliğinden Türkiye'ye bir örnek verilmiştir.1874 yılı iridyumlu platin alaşımından 1928/29 da yapılmış olan 42 nolu Türkiye milli kilogram prototipinin kullanılmasında gösterilen dikkatsizlik ve özensizlikten dolayı bozulduğunun anlaşılması üzerine 1953 yılında yapılan 54 numaralı prototipi ile değiştirilmiştir. OKKA 1 tonilato = 4 çeki 1 çeki = 4 kantar 1 kantar = 44 okka(kıyye) 1 batman = 6 okka(kıyye) 1 okka(kıyye) = 400 dirhem DİRHEM Osmanlı Döneminde kullanılan 1 dirhem 1 dirhem = 4 dönük 1 dönük = 4 kırat 1 kırat = 4 bakray 1 bakray = 4 fitil 1 fitil = 2 nekir 1 nekir = 2 kıtmir 1 kıtmir = 2 zerre GÜNÜMÜZ ÖLÇÜSÜ KİLOGRAMA GÖRE KIYASLAMA " 1 okka (kıyye) = 400 dirhem = 1282945 gr (1280 gr) " 1 batman = 6 kıyye = 7544 kg " 1 kantar = 44 kıyye = 100 ludre = 56320 kg " 1 çeki = 4 kantar = 176 kıyye = 225798 kg " 1 tonilato = 1000 kg = 4 çeki + 1 kantar + 374 okka " 1 tonilato = 17 kantar + 31 okka + 183 dirhem " 1 miskal = 15 dirhem = 48 gr " 1 dirhem = 4 dünük = 32 gr " 1 dünük = 4 kırat " 1 kırat = 4 bakray = 1/24 misgal " 1 bakray = 4 fitil " 1 fitil = 2 nekir " 1 nekir = 2 kıtmir " 1 kıtmir = 2 zerre ESKİ ALAN ÖLÇÜLERİ " 1 arşın (zirai) ²= 057417 m²= 4 ayak² " 1 dönüm (yeni) = 2500 m² " 1 dönüm (büyük) = 2720 m² " 1 dönüm (atik) = 4 evlek = 1600 zirai² = 918672 m² (bir kenarı 40 arşın (zirai) olan kare) " 1 atik evlek = 400 arşın²= 229668 m² " 1 yeni evlek = 100 m² " 1 cerip = 3600 zirai²= 2067012 m² " 1 ayak² = 144 parmak²= 014354 m² " 1 parmak² = 144 hat²= 000099751 m² " 1 hat² = 144 nokta²= 0000006927 m² " 1 çarşı arşın² = 046240 m² " 1 urup² = 0007225 m² " 1 kirah² = 00018062 m² " 1 endaze² = 0422500 m² " 1 urup² = 00066015 m² ESKİ ZAMAN ÖLÇÜLERİ Alaturka Saat Hicri Takvim Cumhuriyetten önce yurdumuzda kullanılan ölçüler uygar ülkelerin kullandığı ölçülerden farklıydı. Metre yerine arşın denilen bir uzunluk aleti kullanıyordu ve ayrıca alaturka saat kullanıyordu. Bu saate göre 6'da öğle 12'de akşam oluyordu. Dünya ülkelerinin çoğu miladi takvim kullanırken biz hicri takvim kullanıyorduk. Bu yüzden takvim birliği sağlanamıyordu. Ağırlık ölçüsü olarak okka batman dirhem denilen ölçü birimi kullanıyordu. Bütün bunlar dünyaya ayak uydurmamızı engelliyordu. TBMM hazırladığı bir kanunla eski ölçü birimleri değiştirirdi. Bugün kullandığımız metre kilogram takvim saat gibi ölçü araçları kabul edildi. ESKİ SIVI ÖLÇÜLERİ Su kaynağının debisinin ölçülmesinde birim olarak "lüle" kullanılmıştır. 1 lüle yaklaşık olarak 26 mm çapında bir borudur ve dakikada 36 litre su akıtır. Günlük yaklaşık 52 m3 su olarak kabul edilir. Şehir içinde yer alan su taksim istasyonlarında bulunan dağıtım sandıklarında kullanılan boruların günlük debisi ise dağıtım yapılan bölgenin ihtiyacına göre ayarlanmıştır ve aşağıdaki gibidir. 1 Hilal 05625 lt/Dak. (Günde-081 m3) 1 Çuvaldız 1125 lt/Dak. (Günde-162 m3) 1 Masura 45 lt/Dak. (Günde-648 m3) 1 Kamış 9 lt/Dak. (Günde-1296 m3) 1 Lüle 36 lt/Dak. (Günde- 5184 m3 ~ 52 m3) ÖLÇÜ ALETLERI VE KULLANIMLARI Ölçme:Bir büyüklügün kendi cinsinden bir birimle karsilastirilmasidir. Akim : Ampermetre Gerilim : Voltmetre Direnç : Ohm-metre Güç : Watt-metre Frekans : Frekans-metre Akim gerilim direnç ayni ölçü aleti tarafindan ölçülebiliyorsa bu ölçü aletine avometre bu üç ölçümün haricinde baska özellikleri de bulunan ölçü aletine multimetre denir. Ölçü Aletlerinin Siniflandirilmasi Analog Ölçü Aletleri Dijital Ölçü Aletleri Kaydedici Ölçü Aletleri Toplayici Ölçü Aletleri 1-) Analog Ölçü Aletleri Analog ölçü aletleri ibreli ve kadranli aletlerdir. Kadran ölçülecek degere göre taksimatlandirilmistir. Analog ölçü aletlerinin genel özelligi sürekli degisim gösteren büyüklüklerin ölçümünde sagladigi kolayliktir. 2-) Dijital Ölçü Aletleri Sayisal ölçü aletleridir. Yani ölçülmek istenen büyüklügü ekranda rakamlarla gösterirler. 3-) Kaydedici Ölçü Aletleri Ölçtükleri büyüklüge ait degerleri sürekli hareket eden bir kagida kaydeden aletlerdir. Örnegin depremlerin büyüklüklerini gösteren kayit cihazlari kalp atislarini kaydeden elektrokardiyograf meteorolojide havanin isisini nemini basincini gösteren kayit cihazlari yalan makineleri. 4-) Toplayici Ölçü Aletleri Ölçtükleri büyüklükleri toplayarak kaydeden cihazlardir. Örnegin elektrik sayaçlari. Analog Ölçü Aletlerinin Avantajlari Ölçtükleri büyüklük ile baglantiya geçtikleri anda ibreleri sapar. Yani hizli çalisirlar. Daha basit yapili olmalari sebebiyle ucuzdurlar. Bakim ve onarimlari kolaydir. Analog Ölçü Aletlerinin Dezavantajlari Kadran alani sinirli oldugu için gerektigi gibi taksimatlandirilma zorlugu vardir. Ibrenin gösterdigi deger %1-3 arasinda farkli olabilir. Ölçülen degerin okunmasindaki hassasiyet kisiden kisiye degisebilmektedir. Okuma hizi da kisiden kisiye degisir. Elektromanyetik alandan etkilenirler. Mekanik ariza yapma olasiliklari fazladir. Dijital Ölçü Aletlerinin Avantajlari Ölçülen degeri ekranda gösterdigi için insandan kaynaklanan okuma hatalarini ortadan kaldirirlar. Yapisindan kaynaklanan hata %001 civarindadir. Enerji sarfiyatlari çok azdir. Elektromanyetik alandan etkilenmeleri çok azdir. Mekanik ariza yapmazlar. Dijital Ölçü Aletlerinin Dezavantajlari Gösterge olarak LCD veya LED kullanildigi için uzaktan okunmasi zordur. Üretimi onarimi bakimi zordur. Dolayisiyla daha pahalidir.

< - Bakimliyiz.Com Bilgilendirme - >

Değişiklikleri göz ardı et

Hızlı Cevap

Eskiden günümüze kadar kullanılan ölçü birimleri nelerdir?

Benzer Konular