Medine Dönemi Hakkında Kısa Bilgi

elif · 10-02-2013, 03:43

Medine Dönemi Hakkında Kısa Bilgi-Medine dönemindeki olaylar kısaca

Medine dönemi İslam'ın devlet sisteminin kurulduğu Medine'ye hicretle başlayıp

Hz. Muhammed (s.a.s)'in ölümüne dek süren on senelik tebliğ ve cihat dönemine verilen isimdir.

İslam

Resulullah (s.a.s)'in yirmi üç yıllık bir tevhid mücadelesi sonucunda tamamlanmış

kemale ermiştir. Bu tebliğin

ilk ayetin vahyoluşundan Resulullah'ın Medine'ye hicretine kadar olan on üç senelik bölümü Mekke Dönemi
olarak adlandırılır. Mekke Dönemi

müslümanların takibata uğradığı

her türlü eziyet ve işkencenin onlara acımasızca reva görüldüğü bir dönemdir. Allah Teala

mustaz'aflardan oluşan bu ilk inananlar topluluğunu insan tahammülünün ötesinde zorluklarla imtihan ediyor

kurulacak İslam devletinin sarsılmaz temel taşları olmaları için ruhî bir hazırlık safhasından geçiriyordu. Bu insanlar aynı zamanda kıyamete kadar gelecek müslüman nesillere

tağutların yıldırma ve her türlü işkencelerine karşı nasıl tahammül etmeleri gerektiğinin örneklerini veriyorlardı.

Mekkeli müşrikler

inananları susturmak için bütün yolları denemiş

ancak uyguladıkları zalimce yöntemler neticesinde

iman edenlerin dinlerinden vazgeçeceklerini umdukları halde

onların imanlarında daha da sağlamlaştıklarını ve kendilerine karşı koymada dirençlerinden hiç bir şey kaybetmediklerini görmüşlerdi. Bu

onların tamamen sertleşmelerine ve müslümanların Mekke'de yaşamalarını imkansız kılacak kararlar almalarına sebep olmuştu.

Bir zaman sonra boykot edilen ve görüldükleri her yerde saldırıya uğrayan müslümanlar için Mekke'de barınma imkanları tamamen ortadan kalkmıştı. Bu insanlar

sırf rabbimiz Allah'tır dedikleri ve onların taptıkları saçma ilahlarına tapınmayı reddettikleri için bütün bu zulümlere muhatap oluyorlardı. Peygambere tabi olan ve müslümanca yaşamak için her şeyini feda etmeye hazır bu insanlar imanlarından dolayı zulüm görmeyeceklerini bildikleri Habeşistan gibi uzak ve yabancı bir diyara hicret etmek zorunda kalmışlardı. Ancak bu hicret Mekke'de dayanılmaz baskılardan bunalan Müslümanların bir an olsun rahatlayabilmeleri için

geçici bir çözüm olarak düşünülmüştür.

Bu arada kendisine iman etmediği halde Resulullah (s.a.s)'i müşrik zorbaların bütün saldırılarına karşı korumayı

her türlü zorlama ve tehditlere rağmen sürdüren amcası Ebu Talib vefat edince onun yerine Haşimoğullarının başına İslam'a karşı en acımasız kimselerden biri olan Ebu Leheb geçmişti. Artık Resulullah için Mekke yaşanmaz bir hale gelmişti. O

Mekke'de ilahî merhamete karşı

kalpleri mühürlenmiş müşriklerin her gün değişik türde saldırılarına maruz kalıyordu. Bunun üzerine o

kendisinin tebliğine kulak verebilecek başka topluluklara yönelmek zaruretini hissetmişti. Bunun için ilk önce Taif'e gitmiş

ancak orada kimseye birşey dinletemediği gibi

taşa tutulmuştu. O

Mekke'den ayrıldığı zaman Ebu Leheb onu "toplum dışı" ilan ederek tekrar Mekke'ye dönmesini de engellemek istemişti. Bu durumda birilerinin ona eman hakkı tanıması gerekiyordu ki

Mekke'ye girebilsin. Kendisini himayesi altına almak için müracat ettiği üçüncü kimse olan Mut'im İbn Adiyy bu isteğini kabul etmiş ve tekrar Mekke'ye geri dönebilmişti. Tevhidî gerçekleri tebliğ görevine başlamasından sonra çektiği onca ızdırablara ve her geçen gün sistematik bir şekilde zorlaşan güçlüklere ve kavminin azgınlıklarına rağmen o

Allah'ın kelimesini yüceltmek için yılmadan ve hiç bir tehlikeden korkmadan sarsılmaz bir kararlılıkla mücadelesini sürdürmüştür.

Resulullah (s.a.s)

tevhid akidesini insanlara tebliğ etmede; Mekke panayırlarına ticaret ve cahilî adetler üzere haccetmek için gelen yabancıları hedef almaya yöneldi.

Onlara Allah Teala'nın kendisine vadettiği gerçekleri bildirerek

kendisine sahip çıkmalarını istiyordu. Resulullah onlara şöyle diyordu: "Beni himayeniz altına alın ve benim sözlerimi dinleyin; görürsünüz ki

İran ve Bizans İmparatorluklarının sahip ve efendileri sizler olursunuz". Ancak o

girdiği onbeş çadırdan da red cevabı alarak kovulmuştu. Neticede Allah Teala'nın takdir ettiği ve hidayetine layık gördüğü bir grubu Akabe mevkiinde İslam'a davet ettiğinde

onlar hiç tereddüt göstermeden iman etmişlerdi. Altı kişilik bu küçük topluluk

Medine'de sürekli mücadele halinde olan iki rakip kabileden Hazrec kabilesine mensup kimselerden oluşuyordu. Bu altı kişi memleketlerine döndüklerinde

büyük bir heyecanla iman ettikleri yeni tevhidî dinlerini diğer insanlara anlatmaya koyulmuşlardır. Bir sonraki yıl yine Akabe mevkiinde Resulullahla buluşan on iki Medineli'den onu Hazrecli ve ikisi de Evs kabilesindendi. İşte bu buluşmadadır ki

Medine döneminin temellerini oluşturan ve tarihe birinci Akabe bey'atı olarak geçen bey'at gerçekleşmişti.

Resulullah (s.a.s)

onlara dinin bir takım temel prensiplerini bildirmiş ve bunlara uymaları konusunda onlardan kesin söz almıştı. Resulullah (s.a.s)

İslam'ı öğretmek için Mus'ab b. Umeyr'i onlara hoca tayin ederek Medine'ye göndermişti. Bir yıl sonra Mus'ab

Resulullah'a sunduğu raporunda Medine'de İslam'ın konuşulmadığı bir evin kalmadığını bildiriyordu.

Birinci Akabe Bey'atin'den bir yıl sonra

yine aynı mevkide bu sefer

ikisi kadın yetmiş üç kişiden oluşan Medineli müslümanlarla buluşmuş ve İkinci Akabe Bey'ati olarak adlandırılan bey'at gerçekleştirilmişti. Bu bey'atla Resulullah Medinelilere

Medine'ye hicret etmek istediğini bildirmiş ve kendisini bütün düşmanlarına karşı koruyacaklarına ve emrinden ayrılmayacaklarına dair kesin söz vermelerini istemişti. Medineli müslümanlar

Resulullah (s.a.s)'i savaşta ve barışta

her türlü tehlike ve tehditlere karşı koruyacaklarına dair söz vermişlerdi.

Resulullah (s.a.s)

Medine'de oluşan İslam cemaatini teşkilatlandırmak maksadıyla her sop için bir başkan seçmiş ve bunların hepsine birden

Es'ad İbn Zürare'yi başkan tayin etmişti.

Bu bey'attan sonra Resulullah (s.a.s)'a Medine'ye hicret emri verildi (Buharî

Menakibul-Ensar

45). Bunun üzerine Mekke'de bulunan müslümanlar küçük gruplar halinde Medine'ye gitmeye başladı. Kısa zaman sonra Mekke'de

yakınları tarafından engellenen kimseler ve Resulullah (s.a.s)

Hz. Ebu Bekir ve Hz. Ali'den başka kimse kalmamıştı. İslam'ın bu şekilde Mekke dışına taşması

Mekke şehir devletini idare edenleri tedirgin etmişti. Çünkü onlar

Resulullah (s.a.s)'ın Medine'de meydana getireceği gücün ileride kendi müşrik yönetimlerine son verecek bir duruma gelmesinden korkuyorlardı. Zaten Hicret

Müslümanlar için bir kaçış değildir. Zira onlar Allah'tan başka korkulacak bir gücün varlığına inanmıyorlardı. Onlar

Allah ve Resulünün emrettiklerine uyarak dinleri uğruna her şeylerini feda etmişlerdi. Bu hicret

Allah Teala'nın tesbit etmiş olduğu bir hareket stratejisinin uygulanmaya konmasından başka bir şey değildir.

Tehlikenin boyutlarını kavrayan Mekke müşrikleri

önemli kararlarını almak için toplandıkları bir meclis olan Darü'n-Nedve'de bir araya gelerek Resulullah'ı öldürme kararı almışlardı. Ancak onlar

Allah Teala'nın Resulünü korumakta olduğundan habersizdiler. Onların kurduğu komplo hiç bir işe yaramamış

Resulullah (s.a.s)

Hz. Ebu Bekir (r.a) ile yaptığı tehlikeli bir yolculuktan sonra Medine'ye ulaşmıştı. O

ilk önce Medine'nin girişinde Kuba köyünde konaklamış ve burada bir mescit inşa etmişti.

Kuba'da birkaç gün dinlendikten sonra Medine'ye hareket eden Resulullah (s.a.s)'i Medineli müslümanlar büyük bir coşku içerisinde karşılamış ve herkes

onu evinde konaklama şerefine nail olmak için yarışa girmişlerdi. O

başını boş bıraktığı devesinin çöktüğü boş arsaya en yakın olan Ebu Eyyub el-Ensarî'nin evine yerleşmişti.

Resülullah (s.a.s)'in Kübaya ulaşmasıyla İslam vahyinin Mekke dönemi olarak adlandırılan ve kendine has bir özelliği olan dönemi kapanıyor ve İslam'ı insanlara ulaştırıp

onların müşrik zorbaların tahakkümünden ve şirkin karanlığından kurtarmak için kuvvetin teşkilatlandırılıp

devlet şekline sokulmasıyla birlikte Resulullah (s.a.s)'in vefatına kadar on sene sürecek olan yeni bir dönem başlıyordu.

Resulullah (s.a.s)'in ilk işi devesinin çöktüğü arsayı sahiplerinden satın alarak buraya bir mescit inşa etmek olmuştur. Mescid-i Nebî adı ile anılan bu mekanın İslam devletinin oluşumu ve yönetilmesinde gördüğü fonksiyon oldukça büyüktür.

MESCİDU'N-NEBEVİ

Resulullah (s.a.s)'ın Medine'ye hicretinden hemen sonra ashabıyla birlikte bina ettiği mescit. Bu mescit

Mescid-i Resul

Mescid-i Şerîf

Mescid-i Saadet ve Mescid-i Nebevî adlarıyla da anılmaktadır. Mescid-i Haram ve Mescid-i Aksa'dan sonra yeryüzündeki mescitlerin en faziletlisidir.

Resulullah (s.a.s)

Hicret yolculuğunda kısa bir müddet Medine'nin dışında bulunan Kuba köyünde kalmıştı. Bu esnada Kuba mescidi adıyla bilenen mescidi inşa ettirmişti. Buradan yola çıkıp

Medine'ye girdiği zaman

Resulullah (s.a.s)

misafir edip ağırlama şerefine nail olabilmek için herkes birbiriyle yarışa girmişti. Kendisini davet edenlere Resulullah (s.a.s); "Bırakın deve serbestçe yürüsün. O bizi Allahın razı olacağı bir yere kadar götürecektir" diyordu. Deve bir süre yürüdükten sonra

iki yetim kardeşe ait boş bir arsaya çöktü. Buraya evi en yakın olan Ebu Eyyub el-Ensarî

Resulullah (s.a.s)'ın eşyalarını alıp sevinçli bir halde evine taşıdı (bk. Hicret mad.).

Resulullah (s.a.s)'ın devesinin çöktüğü bu arsa sahipleri olan Neccaroğullarından Sehl ve Suheyl hibe etmek için ısrar ettilerse de Resulullah (s.a.s) bunu kabul etmedi ve on dinar gibi sembolik bir meblağ karşılığında burayı satın aldı. Bu bedeli Hz. Ebu Bekir (r.a) ödedi.

İbn Sa'd

Resulullah'ın Medine'ye hicretinden önce Esad ibn Zurare'nin arkadaşlarıyla burada namaz kıldığını

ayrıca cuma namazlarını da burada kıldırdığını nakletmektedir. Etrafı çevrili olan bu arsanın hemen bitişiğinde

cahiliye insanlarının gömülü bulunduğu bir mezarlık vardı. Resulullah bu mezarlığın kaldırılmasını istedi. Böylece mescidin inşa edileceği arsa genişletilmiş oldu. Ayrıca burada bulunan su birikintisi de yok edildi (Nesaî

Mesacid

12; İbn Sa'd Tabakatül-Kübra

Beyrut

t.y

I

239).

Bu arsa üzerinde hemen bir mescit bina edilmeye başlandı. Ensar

Muhacir ve diğer gönüllü kimselerin de katıldığı kalabalık bir işçi-usta topluluğu tarafından yürütülen çalışmalar sonunda mescit

kısa sürede bina edildi. Resulullah (s.a.s) çalışmaları idare edip

mescidin kıble tarafındaki temellerinin atılması ve diğer planlamaları yapmakla yetinmeyip

çalışmalara bir işçi gibi taş

kerpiç taşıyarak katılmıştır. O

bu çalışmalar esnasında şu beyitleri söylüyordu: "Allahım! Ahiret hayatından başka hayat yoktur. Ensara ve muhacirûna mağfiret et" (İbn Sa'd a.g.e.

I

239-240).

Temeller toprak seviyesine kadar taş

zeminden yukarısı ise kerpiç kullanılarak bina edildi. Temel yaklaşık olarak bir buçuk metre derinliğinde açılmıştı.

Eni-boyu yüzer zıra (bir zıra =kırkbeş santim) olmak üzere

kare şeklinde inşa edilen mescidin mihrabı Beytu'l-Makdis yönüne denk düşecek şekilde kuzey duvarında işaretlenmişti. Üç tane kapıdan biri güney tarafındaki arka duvarda

ikincisi batı tarafındaki duvarda

üçüncüsü ise Resulullah (s.a.s)'in hücrelerinin bulunduğu doğu tarafında idi. Bu kapıya Cibril kapısı denirdi.

Resulullah (s.a.s)

ilk önceleri bir hurma kütüğü üzerine çıkarak hutbe okurdu. Bir zaman sonra bizzat Resulullah (s.a.s)'ın isteği veya ashabın

cemaatın kalabalıklaştığını ve arkadakilerin hutbe okurken onu göremediklerini bildirmeleri üzerine

bir kaç basamaklı bir minber yapılarak

mescite yerleştirildi (Buharî

Cuma

26; İbn Sa'd

a.g.e.

I

250-251).

Hicretten on altı ay sonra Kıblenin yönü Beytullah tarafına çevrildiği zaman

güneydeki kapı kapatılarak

burası mihrab yapıldı

Kuzeydeki duvarda da bir kapı açıldı. Mescitte namaz kılınan yerin üzeri açıktı. Ancak mescitin ortasında

hurma ağacından yapılan direkler üzerinde

hurma

dal ve yapraklarından bir gölgelik yapılmıştı.

Mescitin doğu tarafında duvara bitişik olarak Resulullah (s.a.s)'in hanımları Hz. Âişe (r.anh) ve Hz. Sevde (r.anh) için

iki oda inşa edilmişti. Ayrıca yine mescite bitişik olarak

gündüzleri bir eğitim-öğretim yeri

geceleri ise

evsiz kimseler ve misafirlerin barınması için "Suffa" denilen üzeri kapalı bir bölüm eklenmişti. Resulullah (s.a.s)'e ait odalara

zamanla yedi oda daha eklenerek oda sayısı dokuza çıkmıştır. Bunların hepsi kerpiçten idi (İbn Sa'd

a.g.e.

I

499).

Medine'de inşa edilen bu mescit aynı zamanda

kurulan İslam devletine ait bütün faaliyetlerin yürütüldüğü bir merkez niteliğinde idi. Resulullah

ashabıyla orada istişare eder

savaş ve barış kararlarını orada alır

elçi heyetlerini orada kabul eder

savaşa çıkacak orduları orada techiz ederek yola çıkarır

topluma ait bütün meseleler orada çözüme kavuşturulur

hatta gerektiğinde suçlular ve esirler bağlanmak suretiyle orada hapsedilirdi (Nesei

Mesacid

20).

Eğitim-öğretim faaliyetleri

mescitin "Suffa" denilen kısmında yerine getiriliyordu. İslam ümmetinin nüvesini oluşturan Ashab ve seçkin sahabe alimler

İslamda ilk üniversite sayılabilecek bu mekanda yetişmişlerdi. İslam'ın esaslarını öğrenmek üzere Medine dışından gelenler için aynı zamanda bir yatakhane vazifesi görüyordu (İbn Sa'd a.g.e.

255). Bir defasında

Temim kabilesine mensup yetmiş kişi burada barındırılmış idi (Ahmed b. Hanbel

III

371).

Resulullah (s.a.s)

burada bizzat dersler veriyordu. Ancak

yeni gelen ve başlangıçta olan öğrencilere okuma yazmayı ve Kur'an-ı Kerim'i öğreten diğer öğretmenler de bulunmakta idi. Medine'den ve uzak yerlerden olmak üzere burada okuyan öğrencilerin dört yüz kişi gibi bir sayıya ulaştığı oluyordu. Burada barınanların ihtiyaçlarının büyük bir bölümü

cömert sahabeler tarafından karşılanmaktaydı (M. Hamidullah

İslam Peygamberi

İstanbul

1980

II

832).

Medine'de bir evi ve ailesi olmayan fakir kimseler de Suffa'da yatıp kalkıyor

ihtiyaçlarını buradan sağlıyorlardı (İbn Sa'd a.g.e

255).

Mescid-i Nebevi

ilk inşa edilişinden sonra bir takım genişletme faaliyetleri gördü. Hayber'in fethinden sonra Resulullah (s.a.s)

mesciti bir miktar genişletmişti. Resulullah (s.a.s)

vefatından kısa bir müddet önce

Hz. Ebu Bekir'in kapısı hariç odalardan mescite açılan bütün kapıları kapattırmıştı (Buhari

Ashab

3). Resulullah (s.a.s) vefat ettiğinde Hz. Âişe (r.anha)'ye ait odada defnedilmiştir.

İlk ciddi genişletme

Hz. Ömer (r.a)'in hilafeti zamanında yapıldı. Güney tarafından beş

Batı ve Kuzey taraflarından da onar metre ilave yapıldı. Doğu tarafına ilave yapılmadı ve Resulullah (s.a.s)'ın hanımlarının odaları olduğu gibi kaldı. Kuzey

doğu ve batı duvarlarında ikişer tane olmak üzere

kapı sayısı altıya çıkarıldı. Hz. Ebu Bekir ve Hz. Ömer vefat ettiklerinde Peygamber (s.a.s)'ın yanına defnedilmişlerdir.

Hicretin yirmi dokuzuncu yılında Hz. Osman (r.a)

mesciti yeniden inşa ettirdi. Duvarları süslü taş ile yeniden örüldü. Taş sütunlar kullanılarak mescitin bir kısmının üzeri kapatıldı. Kapılarının sayısında bir değişiklik yapılmadı. Bu yenileme ile mescitin genişliği yüz elli zıra

uzunluğu ise yüz altmış zıra'a çıkmıştır (İbnu'l-Esîr

el-Kamil fi't-Tarih

III

103; Suyütî

Tarihu'l-Hulefa

Beyrut 1986

173).

Emevîler zamanında

Medine Valisi Ömer b. Abdülaziz eliyle mescit yeniden inşa ettirildi. Hicrî seksen sekiz'den

doksan bire kadar süren çalışmalarla mescit

doğu

batı ve kuzey yönlerinden genişletilmişti. Peygamber (s.a.s)'in hanımlarının odaları Mescide katılmıştır (İbn Sa'd

a.g.e.

I

399). Resulullah (s.a.s)'in kabr-i şerifleri Hz. Âişe (r.anh) validemizin odasında bulunduğu için bu odanın sadece bir bölümü mescite dahil edildi.

Mescitin duvarları taş ve kerpiç kullanılarak yapılmış ve mermerlerle kaplanarak süslenmişti. Tavanı da Hindistan'da yetişen saac ağacı ile örtüldü ve altın suyu ile yaldızlandı. Bu yenileme ile mescitin uzunluğu ikiyüz zıra

genişliği de yüz altmış yedi zıra çıkmıştır. Sütunları mermerden yapılarak

sütun başlıkları altınlarla süslendi. Eyvanların yapımında taşlar kurşun kullanılarak birbirine geçirilip sağlamlaştırıldı. Ravza-ı Mutahhara (Resulullah (s.a.s)'nın kabrinin bulunduğu yer)'ın tavanı saac ağacı ile örtülerek yazılarla süslendi. İlk olarak mihrab ve dört tane de minare yapıldı.

Abbasîlerden el-Mehdî

Hicrî 162-778'de kuzey tarafından genişleterek

üç yıl süren çalışmalarla mesciti yeniledi. Yine 202 (817) yılında Me'mun

mesciti tekrar restore ettirdi.

576 (1180) yılında en-Nasır Lidinillah

Resulullah (s.a.s)'den kalan değerli eşyayı muhafaza etmek için mescitin sahnında kubbeli bir oda yaptırdı. Hz. Âişe (r.anh)'ın sakladıklarından bulabildiklerini buraya koydu. Bunlar; Resulullah (s.a.s)'ın vefat ettiği zaman giymekte olduğu çuhadan yapılmış rida ve izar

atlas kumaş ile işlemeli şal bir cübbe

Bürde-i Saadet

seccade

sancaklar

bir kısım resmi evrak ve Ashabdan bazılarına ait bir takım eşyadan ibaretti.

654 (1256) yılının Ramazan ayının ilk cuma günü

kandilleri yakan kandilcinin ihmali

kutsal emanetlerin korunduğu sahndaki kubbeli oda hariç

mescidin tamamen yanmasına sebep olmuştu. Abbasîler'den el-Mu'tasım

655 (1257) yılı hac mevsiminde ustalar ve malzeme göndererek mescitin yeniden inşa edilmesini sağladı. Yemen Meliki Muzaffer ve Mısır Meliki Nureddin Ali İbn Mu'iz'in de iştirak ettiği bu çalışmalarla hücre-i nebeviye ve duvarların bir kısmı yeniden yapılmıştı. Melik Muzaffer

Yemen'de yaptırdığı sanat değeri çok yüksek bir minberi de Mescite yerleştirmişti. Ancak

imar işi tamamlanamamıştı. 685 (1295)'de Baybars

yarım kalan inşaatı tamamladı ve küçük bulduğu Melik Muzaffer'in minberini kaldırarak yerine

Mısır'dan getirttiği daha büyük ve sanat bakımından daha zarif bir minberi yerleştirdi. 886 (1481) Ramazanının 13. günü minarelerden birine isabet eden yıldırım

mescitin yanarak

duvarlarının yıkılmasına sebep oldu. Minber

mushaflar ve kitapların tamamı yandı. Ravza-ı Mutahhara ve sahndaki kubbeli oda bu yangından zarar görmemişti.

Mısır Memlûk Sultanı Eşref Kaytabay

Emir Sankar el-Cemalî'yi kalabalık bir usta kafilesiyle Medine'ye gönderdi.

Mescit biraz genişletilerek duvarlar ve minberler yeniden inşa edildi. Mihrabı da biraz genişleterek

üzerini

çevresindeki direklerin başlıklarına oturtulan bir Kubbe ile kapadılar. Ravza-ı Mutahhara'nın duvarları üzerine de bir kubbe oturttular. Bunun üzerini de sütunların taşıdığı diğer bir kubbe ile kapadılar. Sonra

Ravza-ı Mutahhara ile kıble duvarı arasına

etrafını üç küçük kubbenin çevrelediği büyük bir kubbe yapıldı. Yapılan diğer bazı kubbelerle de mescitin bir kısmı örtülmüş oldu. Yeniden yapılan mihrap

renkli mermerler ile süslendi. Rahmet kapısının yanında Medrese-i Mahmudiye adıyla anılan bir medrese inşa edildi. Kaytabay

yapılan bu işler için yüzyirmibin dinar tahsis etmişti.

Osmanlılar döneminde Mescid-i Nebevî'nin bakımı titizlikle yerine getirilmiş ve tezyin edilmiştir. I. Mahmud

Ravza-ı Mutahhara'nın üzerinde bulunan kubbeyi yenileyerek

koyu yeşile boyadı. Bundan dolayı bu kubbe

Kubbetu'l-Hadra (yeşil kubbe) adıyla anılır. Mısır valisi Mehmed Ali Paşa da Mescid-i Nebevi'de birtakım restorasyon çalışmaları yapmıştır. Mescit

Abdulmecid tarafından yeniden inşa edilmiştir. Abdulmecid'in bu iş için seçtiği ustalar

Akik vadisinde bulunan Hedab denilen kayadan sütunlar ve taşlar kestiler. Mesciti parça parça inşa etmeye başladılar. Yani bir kısmını yıkıyor

yerini hemen yapıyorlardı. 1849-1861 yılları arasında on iki şene süren inşa çalışmaları ile mescit yeni baştan inşa edildi.

Mayıs 1953'te başlatılan diğer bir çalışma ile

ön kısmı hariç yeni baştan inşa edilerek bugünkü hale getirildi. İlk imar edildiğinde yaklaşık 2475 m. kare büyüklüğünde olan Mescid-i Nebî

tarih boyu süren çeşitli inşa faaliyetleri sonunda 12271 m. kare genişliğe ulaşmıştır. Bugün ise yeniden büyük genişletme çalışmalarıyla bu alan birkaç katına çıkarılacak şekilde büyütülmüş bulunmaktadır.

Mescid-i Nebevî'nin Fazileti

Mescid-i Nebevi

Mescid-i Haram ve Mescid-i Aksa'dan sonra

yeryüzündeki mescitlerin en faziletlisidir. Bu konuda Resulullah (s.a.s)'den bir çok hadis varit olmuştur.

Mescid-i Nebî'de

bir bölüm vardı ki

Resulullah (s.a.s) burayı Cennet bahçelerinden bir bahçe olarak nitelemiştir. Ayrıca minberini de aynı şekilde vasıflandırmıştır.

Bir hadiste şöyle denilmektedir:

"Resulullah

bir hurma kütüğüne yaslanarak hutbe okurdu. Ashabdan biri şöyle dedi: "Ya Resulullah! Senin için bir şey yapalım ki

cuma günü üzerine çıktığın zaman insanlar sizi görsün ve hutbenizi duyabilsinler" dedi. Bunun üzerine Resulullah; "olur" dedi. Üç basamaklı bir minber yapıldı. Daha önce yaslanıp hutbe okuduğu kütüğü geçince

kütükten on aylık gebe devenin inlemesi gibi iniltiler gelmeye başladı. Resulullah onu eliyle meshetti ve ses kesildi (Buharî

Cuma

26; Nesaî

Cuma

17; İbn Mace

İkame

199; İbn Sa'd

a.g.e.

I

239-254).

Resulullah (s.a.s)

bu minberin üzerine çıktığı zaman şöyle demişti:

"Evimle minberimin arası Cennet bahçelerinden bir bahçedir ve minberim de Cennet bahçelerinin üzerindedir (Ahmed b. Hanbel

II

36

450

534; V

41). Diğer bir hadis de; "Evimle minberimin arası

Cennet bahçelerinden bir bahçedir ve minberim havzımın üzerindedir" (Ahmed b. Hanbel

II

236) şeklindedir.

Minber hakkındaki başka bir hadis-i şerifte de şöyle buyurulmaktadır: "Minberimin ayakları Cennet üzerindedir" (Ahmed

b. Hanbel

VI 289

292

318; Nesaî

Mesacid

8).

Bu hadisler

Mescid-i Nebevî'nin

Resulullah'ın minberi de dahil olmak üzere

minberi ile evi arasında kalan bölümün Cennet bahçelerinden birisi hükmünde olduğunu teyit ederek ortaya koymaktadır. Buna göre

burada bilinçli bir şekilde bulunan

namaz kılan veya başka bir ibadetde bulunan

yaptığı şeyleri Cennet bahçelerinden birinde yapmış gibidir.

Yeryüzünde namaz kılmak ve ziyaret etmek maksadıyla yolculuğa çıkılabilecek üç mescitten birisi Mescidi Nebî'dir. Bir hadis-i şerifinde Resulullah (s.a.s) şöyle buyurmaktadır: "Üç mescitten başka bir yere (ibadet etmek için) özel olarak yolculuk yapılmaz: Mescid-i Horam

Mescid-i Aksa ve Benim mescidim" (Buharî

Fedailü's-Salat

1

6).

Mescid-i Nebî'de kılınan namaz

diğer mescitlerde kılınan namazlardan çok daha faziletlidir. Sa'd ibn Ebi Vakkas (r.a)'dan Resulullah (s.a.s)'ın şöyle söylediği rivayet edilmektedir: Mescitimde namaz

Mescid-i Haram hariç

diğer mescitlerde kılınan bin rekat namazdan daha hayırlıdır" (Ahmed b. Hanbel

I

184); Başka bir rivayette "daha faziletlidir" (Hanbel

I

16; Nesai

Mescid

4) buyrulur.

Bunun içindir ki

hac farizasını ifa etmek için bu topraklara yönelen insanlar

bir müddet Medine'de kalarak Mescid-i Nebî'de ibadet etmenin güzelliklerinden faydalanmaya çalışırlar.

Namazın dışında

diğer hayırlı ameller için de Mescid-i Nebevî üstün bir mahaldir. Orada yapılan her ibadet kat kat fazlasıyla mükafatlandırılır. Bunun böyle olduğunu vurgulamak için Resulullah (s.a.s) bir hadisinde

Allah yolunda cihat ile kıyas yaparak şöyle buyurmaktadır: Mescitime bir hayrı öğrenmek veya öğretmek için gelen

Allah yolunda cihat eden kimse gibidir. Bunun dışında gelen

başkasının kazancını seyreden kimseye benzer" (Ahmed b. Hanbel

II

418).

Resulullah (s.a.s)

Mescid-i Haram ve Mescid-i Aksa yanında kendi mescidinin konumunu bildirmek maksadıyla şöyle demiştir: Ben peygamberlerin sonuncusuyum. Mescitim de mescitlerin sonuncusudur" (Nesaî

Mesacid

7). Bu hadisler

zikredilen bu üç mescitin dışında inşa edilecek hiç bir mescitin

diğerlerinden farkı olmadığını ve fazilet bakımından birbirine denk olduğunu da ortaya koymaktadır.

Resulullah (s.a.s)

Medine'ye hicret ettiği zaman

burada Mekke'deki gibi bir devlet yoktu. İki büyük Arap kabilesi olan Evs ve Hazrec'den başka

varlıklarını bu kabileleri birbirine karşı çatıştırarak sürdüren Benu Kaynuka

Benu Nadr ve Benu Kureyza adlarında üç yahudi kabilesi bulunmaktaydı. Ayrıca bu yahudi kabileleri arasında da bir birlik yoktu. Bu anarşi ortamı herkesi bıktırmış olduğu için

bütün kabileler Abdullah İbn Ubeyy'in Medine'de Kral ilan edilerek bir devlet otoritesinin kurulması yolunda bir karar üzerinde anlaşmalarını sağlamıştı. Hatta bunun için bir krallık tacının yapılması için de sipariş bile verilmişti. Ancak henüz devlet teşekkül etmiş değildi. Bu durum Resulullah'ın işini kolaylaştırıyordu. O

ilk iş olarak

yahudiler ve diğer müşrik Araplar da dahil herkesi toplayarak hazırladığı anayasa çerçevesinde bir devlet kurulmasını sağlama yoluna gitti. Elli iki maddeden oluşan anayasa

herkesin hak ve sorumluluklarını belirtirken aynı zamanda idarenin müslümanların elinde olmasını öngörüyordu (bu anayasanın maddeleri için bk. Muhammed Hamidullah

İslam Peygamberi

İstanbul 1980

I

220 vd.).

Medine'de müslüman nüfus azınlıkta olmasına rağmen

kurulan devlet bir İslam devleti niteliğinde olup

bunun tabii başkanı da Resulullah (s.a.s)'dir. Daha önce Medine'de bir devlet yapısının olmayışı

Resulullah (s.a.s)'ın İslam devletini kurup hiç kimse ile bir çatışmaya girmeden onu istediği gibi teşkilatlandırmasını kolaylaştırmıştı. Ancak İslam devletinin kurulmasıyla krallığı suya düşen Abdullah İbn Ubeyy zahiren iman etmiş gözükerek

Medine İslam devletini sabote etmek için var gücüyle çalışıyordu. Münafıkların lideri konumunda bulunan İbn Ubeyy

Medine dönemi boyunca

müslümanları sıkıntıya sokan etkili nifak hareketlerinin tezgahlanmasında oldukça büyük rol oynamıştır.

Mekke'den her şeylerini terkederek Allah yolunda hicret eden muhacirlerin Medine'deki yaşayışlarını kolaylaştırmak ve sosyal hayata adapte etmek için Resulullah (s.a.s)

her bir muhaciri bir Ensarla kardeş ilan etmiş ve bu kardeşlik birbirine mirasçı olmak kadar ileri götürülmüştü. Bu olay tarihe "Muahat"
adıyla geçmiş ve Ensar'ın Allah yolunda

din kardeşleri için hiç tereddüt etmeden ne kadar büyük fedakarlıklarda bulunduklarını ortaya koymuştur.

Artık

Mekke'de sadece bir cemaat statüsünde olan müslümanlar Medine'ye hicretle devletlerini kurmuş

bu da İslam'ın tebliğ stratejisinde önemli değişiklikleri beraberinde getirmişti. Mekke döneminde savaş ferdi olaylara itiraz edilmemekle birlikte genel anlamda yasaklanmıştı. Bu dönemin tabiatı bunu gerektirdiği için Allah Teala

onca işkence ve saldırılara rağmen müşriklere karşı silahla karşılık verilmesine izin vermemişti.

İkinci Akabe Bey atının peşinden

Ensar'dan Abbas ibn Ubade; "Ya Resulullah

izin ver sana eziyet eden müşrikleri kılıçtan geçirelim" dediğinde Resulullah (s.a.s): Henüz bununla emrolunmadık

arkadaşlarınızın yanına dönün" buyurmuştu (Ahmet b. Hanbel

III

462).

Hicretle birlikte

devletin kurulmasından hemen sonra

Allah Teala inananlara İ'lay-ı Kelimetullah için kıyamete kadar sürecek cihatın kapısını açıyordu: "Zulme uğratılarak kendilerine savaş açılan kimselerin karşı koyup savaşmasına izin verilmiştir. Allah onlara yardım etmeye elbette kadirdir" (el-Hac

22/39).

Mekkeli müşrikler

hicretten sonra

kendileri açısından durumun vahametini anladıkları için Medineliler'den

Resulullah (s.a.s)'i öldürmeleri

en azından Medine'den sürmelerini istiyorlardı. Bu yapılmadığı takdirde Medine'yi işgal edecekleri tehditlerini savuruyorlardı. Resulullah (s.a.s)

Medine'deki küçük müslüman toplumu teşkilatlandırmaya gayret gösterirken

sınırları tespit edilmiş ve henüz bir şehir devleti niteliğindeki bölgenin dışında kalan gayrimüslim kabilelerle ittifak veya saldırmazlık antlaşmaları yaparak dışardan gelebilecek bir tehlikeyi karşılayacak bir ortam hazırlamaya çalışıyordu. Ancak burada önemli olan husus

müslümanlar

planlarını savunmaya değil

İslam tebliğinin aktif olarak diğer insanlara da ulaştırılması üzerinde yapıldığıdır. Bunun için askerî gücün kaçınılmazlığı açıktır. Bundan dolayıdır ki Hicret

sadece Mekkeli müslümanların Medine'ye intikali ile sınırlı tutulmamış

nerede olursa olsun iman eden herkesin Medine'ye hicreti farz kılınmıştır. Mekke'nin fethine kadar geçerli kalan bu hüküm

Mekke'nin fethiyle artık gerek kalmadığı için kaldırılmıştır.

Resulullah (s.a.s)

siyasî

sosyal ve cihatla alakalı inen ayetleri

Mescid-i Nebi'de ashabına öğretiyor

ayrıca Mescid-i Nebi'ye eklenen ve İslam öğretiminin ilk üniversitesi mahiyetiniz olan Suffa'da yetişmiş ashabın katılımıyla bu eğitim faaliyetleri bütün müslümanları kapsayacak şekilde yerine getiriliyordu.

Bu teşkilatlanma ve eğitim çalışmaları yanında İslam devletinin en önemli düşmanı olan Mekkeli müşrik güçlere karşı silahlı bir faaliyetin hazırlıkları da yapılıyordu. Resulullah (s.a.s)

Hicretten yedi ay sonra

Mekkeli müşriklere ait ve başında Ebu Cehil'in bulunduğu bir ticaret kervanını vurmak için Hz. Hamza komutasında otuz kişilik bir birliği Medine'den yola çıkardı. Ancak her iki tarafın da müttefiği olan Mecdi b. Amr'ın araya girmesiyle

savaş pozisyonu alan kuvvetler savaşmadan ayrılmışlardı.

Bu olaydan bir ay sonra

altmış kişilik bir kuvveti Ubeyde b. el-Haris komutasında yine Mekke kervanının yolunu kesmek için göndermişti. Seniyyetül-Murre mevkiinde karşılaşan kuvvetler arasında yine ciddi bir çatışma meydana gelmemişti. Bununla birlikte

Mekke müşrikleri ile müslümanlar arasında tam bir savaş hali yaşanıyordu. Bunun için

bu kervanlara yapılan saldırılar

basit birer yol kesme hareketi değildi. Müşriklere ait ticaret kervanlarının İslam devletinin nüfuz bölgelerinden geçmesi engellenerek

savaş halinde bulunan güçlerin ekonomilerinin çökertilmesi hedefleniyordu. Ayrıca bu küçük çaplı askerî operasyonlarla müslümanların savaş yeteneklerinin geliştirilmesi ve tecrübe kazanmalarını sağlayarak

ilerdeki büyük savaşlar için İslam ordusunun alt yapısı oluşturulmaya çalışılıyordu.

Hicrî birinci senenin sonunda Sa'd b. Ebi Vakkas komutan tayin edilerek

yirmi kişilik bir kuvvetle el-Harrar bölgesine gönderilmişti. Ancak

Mekke kervanı bir gün önceden burayı terkettiği için yine bir çatışma olmadan Medineye dönülmüştü.

Hicrî ikinci senenin Şevval ayında

ikiyüz kişilik bir kuvvetle Resulullah (s.a.s)'ın bizzat askerî sefere çıktığı görülmektedir. Bedir yakınlarındaki Vaddan bölgesine kadar giden Resulullah (s.a.s)

bu bölgede oturan Benu Damra kabilesi ile bir saldırmazlık antlaşması yapmıştı. Bundan bir ay sonra Resulullah (s.a.s)

ikiyüz kişilik bir kuvvetle Medine'nin kuzey batı tarafında bulunan Buvat bölgesine gitti. Mekke kervanlarını sıkı bir takibe alan Resulullah (s.a.s)

çıktığı seferler esnasında bir takım kabilelerle. antlaşmalar akdediyor ve Medine etrafındaki kabileleri Mekkeli müşriklere karşı kendi tarafına alıyordu.

Bu arada

Şam ticaret yolunun müslümanlar tarafından kontrol altına alınması Mekke müşriklerinin tedirginliğini oldukça artırmıştı. Hicri ikinci yılın Cemaziyel-Ahir ayında

Kurz b. Cabir'in komutasındaki Mekkeli bir birlik Medine'nin dış mahallelerine baskın düzenlemiş ve buraları yağmalamıştı. Medine'ye henüz dönmüş bulunan Resulullah (s.a.s)

bu Mekkeli birliği yakalamak için peşlerine düştüyse de

kaçıp gittiklerinden onlara yetişmesi mümkün olmamıştı. Bu olay müslümanlar için üzüntü verici olmuştu. Bunun üzerine Mekke'den bir kervanın yola çıktığı haberi alınınca Resulullah (s.a.s)

hemen Medine'nin güney batı tarafında bulunan Benu Damra arazisine doğru yola çıktı. Burada Müdlic kabilesine mensup olup

hicret esnasında Resulullah (s.a.s)'i yakalamak isteyen

ancak sonra iman eden Suraka Resulullah (s.a.s)'i kabile mensupları ile birlikte büyük bir coşku ile karşılamıştı. Suraka'nın müslümanları ağırlaması esnasında Mekke kervanı savuşup gitmişti. Bu sefer esnasında savaşçıların sayısı yüz elli kişi kadardı.

Suriye'ye giden kervanın yolunun kesilmesini sağlamak için Resulullah (s.a.s) iki kişiyi istihbarat maksadı ile Suriye'ye göndermişti. Ayrıca oniki kişilik bir birliği Abdullah b. Cahş komutasında

Mekke devletinin müslümanlar hakkında tasarladıkları planları öğrenmek için tehlikeli bi r görevle -Mekke'nin güneyinde

. Mekke ile Taif arasında bir yer olan Nahle mevkiine gönderdi. Bu birliğin gittiği yerin gizliliğini muhafaza için görevlerini bildiren mühürlü talimatın iki gün yol alındıktan sonra açılması emredilmişti. Bu birlik Nahle bölgesine geldiğinde Mekkelilere ait üzüm ve deri yüklü bir kervanla karşılaştı. Görevi sadece haber toplamak olan birliğin komutanı Abdullah İbn Cahş

bu kervana saldırı emri vermiş sonuçta bir müşrik öldürülmüş

iki esir alınmış ve kervandaki mallara ganimet olarak el konmuştu. İslam devletine ait askerî birlikler düşmanla ilk defa ciddi bir çatışmaya girmiş oluyordu.

Şam tarafına gitmiş olan kervanın dönüşte ele geçirilmesi için hazırlıklara girişildi. Bu kervanın yakalanması çok önemliydi. Çünkü Mekkeli müşrikler

Medine'de gün geçtikçe güçlenen İslam devletine nihai darbeyi vurup ortadan kaldırmak için gerekli olan finansı sağlamak gayesiyle Ebu Süfyanın liderliğinde bu büyük kervanı Suriye'ye göndermişlerdi. Bu kervanın dönüş haberi Medine'ye ulaşınca Resulullah (s:a.s)

Ebu Lübabe'yi Medine'de vekil bırakarak

Hicri ikinci yılın Ramazan ayında üçyüz kişiden oluşan ashabıyla birlikte yola çıktı. Bunu öğrenen Ebu Süfyan

kervanı kurtarmak için güzergah değiştirirken

aynı zamanda durumu Mekke'ye bildirerek acilen yardım yetiştirilmesini istemişti.

Böyle bir fırsatı kaçırmak istemeyen Ebu Cehil Mekke'de dolaşarak halkı galeyana getirmeye çalışıyordu. O

topladığı bin kişilik kuvvetin başına geçerek Medine'ye doğru yola çıkmıştı. İslam ordusu Zefiran denilen yere geldiğinde

Mekkeliler'in kalabalık bir ordu ile yola çıktıkları haberi Peygamber'e ulaşmıştı. Diğer taraftan Ebu Süfyan kervanı kurtarmış ve tehlikeyi atlattığını yola çıkmış bulunan Mekke ordusuna bildirmişti. Ancak Ebu Cehil

yakaladığı bu fırsatı değerlendirmek için yoluna devam etti. Ashabıyla bir durum değerlendirmesi yapan Resulullah (s.a.s)

onların Allah yolunda savaşmadaki kararlılıklarını görünce kendi ordusundan üç kat daha kalabalık müşrik güçlerle savaş kararı alınarak yola devam edildi. Bedir mevkiine gelindiğinde

vaziyet almış durumdaki düşman ordusuna karşı mevzilendi.

Bu savaş İslam'ın kaderini belirleyecek bir mahiyet arzetmekte idi. Bu savaş ya kazanılacaktı veya üç yüz kahraman mücahitle birlikte İslam risaleti tarihe karışacaktı. Durumun ciddiyetini

Resulullah (s.a.s)'in Rabbine yaptığı şu tazarru açıkca ortaya koymaktadır: "Allah'ım

vadettiğin yardımını bugün lütfet. Ey Rabbim

bugün şu küçük ordu yok olup giderse yeryüzünde sana kulluk eden kimse kalmayacak".

Allah Teala bu esnada mü'minlere zaferi müjdeleyen şu ayeti vahyediyordu:

"Bütün bu toplananlar (müşrikler) hezimete uğrayacak ve arkalarına dönüp kaçacaklardır" (el-Kalem

68/45).

17 Ramazan günü (13 Mart 624) yapılan savaşta Allah Teala'nın vadi gerçekleşmiş ve düşman ordusu büyük bir hezimete uğratılmıştı. Ebu Cehil ve diğer bir grup ileri gelen müşrikler de dahil yetmiş müşrik öldürülmüş

çok sayıda da esir alınmıştı. İslam ordusunun verdiği şehit sayısı ise on dört kişiydi (bk. Bedir Gazvesi).

Bedir savaşı

Medine İslam devletinin temellerini sağlamlaştırmış

inananlara büyük moral gücü kazandırmıştı. Artık bu savaşla hak batıla üstün gelmiş

küfrün

şirkin ve putperestliğin yeryüzünden silinip atılması için İslam cihatı meşalesi tutuşturulmuştu.

Bedir'den Medine'ye dönüldüğü zaman

İslam'a duydukları düşmanlıktan dolayı içlerini kemiren ve müslümanların kazandığı bu büyük zaferi hazmedemeyen ve kahrolan yahudiler

düşmanlıklarını açığa vurmaya ve değişik yollarla müslümanlara sataşmaya başlamışlardı.

İffetsiz bir kadın şair olan Asma binti Mervan ile Ebu Afek adındaki yahudi şairler

İslama karşı haddi aştıkları için öldürülmüşlerdi. Yahudi kabileler içinde düşmanlıklarını ilk önce açığa vuran Kaynuka yahudileri

Bedir zaferini küçümsüyor

sebebini

Mekkeli arapların savaş bilmemelerine bağlayıp; "bizimle karşılaşsalar da savaş nasıl olurmuş görseler" diyerek müslümanları hafife alıyorlardı.

Bir müslüman kadının yahudiler tarafından saldırıya uğraması üzerine çıkan olaydan sonra Resulullah (s.a.s)

Kaynukaoğullarına savaş ilan etti. Müslümanlara karşı büyüklenen bu yahudi kabile

tıynetlerindeki korkaklıklarından

sarfettikleri sözleri unutup kalelerine kapanmaktan başka ça! re bulamadılar. Müslümanlarla çatışma cesaretini gösteremeyen Kaynukaoğulları teslim olmaları üzerine Medine'den sürülüp çıkarıldılar (bk. ; Kaynukaoğulları).

Gelişen olaylar çerçevesinde Allah Teala

sosyal

iktisadî

siyasî konulardaki ayetlerini

hikmetine binaen bir nüzul sebebi çerçevesinde gönderirken

İslam savaş hukukuna dair teşrii de oluşmaya başlamıştı. İslam

canlı bir hayat dini olduğu için

inen hükümler hemen toplum hayatına yansıtılıyor ve müslümanlar tarafından hazmedilerek

yaşayışlarını onlara göre düzene koyuyorlardı. İslam tebliğinin Mekke safhası

nasıl ki kıyamete kadar sürecek tevhid mücadelesinde insanlara örnek teşkil etsin diye Allah tarafından o seçkin topluluğa yaşatılmışsa

Medine dönemi de

kıyamete kadar müslümanların ferdi yaşayışlarından devlet düzenine kadar her şeyleri için örnek olsun diye

yine o seçkin sahabeler topluluğuna yaşatılmakta idi.

Bedir savaşından sonra Resulullah

Mekke müşrikleriyle müttefik konumundaki müşrik kabilelere karşı akınlara girişmişti. Bedir'de müslümanların elde ettiği zafer ve Kaynukaoğullarının ihanetlerine karşılık sürülmeleri

geri kalan yahudileri çileden çıkarmıştı. Bütün peygamberlere ihanet eden bu kavim

Resulullah (s.a.s).ile yaptığı antlaşmaya aykırı olarak Mekke müşrikleriyle gizliden gizliye komplolar hazırlamaya girişti. Yahudi liderlerinden şair Ka'b b. Eşref

Bedir zaferini duyduğu zaman üzüntüsünden;

"Bugün yerin altı üstünden yeğdir" demiştir. Bu adam Mekke'ye gidiyor ve Bedrin intikamını almaları için onları harekete geçirmeye çalışıyor

yahudilerin kendilerine yardım yapacağına dair taahhütlerde bulunuyordu. Düşmanlıkta alenî davranan ve ileri giden bu yahudi öldürülerek fesatı engellenmişti.

Bedir mağlubiyetini bir türlü hazmedemeyen ve öfkeden çılgına dönen müşrikler

intikam almak için hemen hazırlıklara girişmişlerdi. Bedir öncesi

Ebu Süfyan'ın Mekke'ye ulaştırdığı kervandan herkes sadece sermayelerini almış

kervanın 250.000 dirhem tutarındaki toplam karı ordu teşkilinde harcanmak için ayrılmıştı. Mekke dışındaki bir çok kabileye heyetler gönderilerek para karşılığında asker toplama yoluna gidildi. Ordunun mümkün olduğu kadar büyük ve kalabalık olması gerekiyordu. Zira Medine'ye doğru yürüme cesaretini ancak bununla kendilerinde bulabilirlerdi.

17-11-2013, 03:35

baya kısaymış yani cidden

29-12-2013, 02:27

Çok uzun yazamam

26-10-2014, 05:28

çok kısa gerçekten

17-11-2013, 03:35	#2 (permalink)
Misafir	baya kısaymış yani cidden Takip et: @bakimliyiz

29-12-2013, 02:27	#3 (permalink)
Misafir	Çok uzun yazamam Takip et: @bakimliyiz

26-10-2014, 05:28	#4 (permalink)
Misafir	çok kısa gerçekten Takip et: @bakimliyiz

Seçenekler
Yazdırılabilir şekli göster Sayfayı E-Mail olarak gönder
Stil
Normal Hybrid-Şeklinde gösterime geç Ağaç şeklinde gösterime geç

Benzer Konular
Konu	Konuyu Başlatan	Forum	Cevaplar	Son Mesaj
Sümerler Hakkında Kısa Bilgi	Я	Soru Cevap	22	29-04-2016 11:07
Newton hakkında kısa bilgi	Kayıtsız Üye	Soru Cevap	1	09-12-2012 08:03
oyuncak gemi hakkında kısa bilgi	Kayıtsız Üye	Soru Cevap	2	05-03-2012 09:01
İkinci Selim dönemi hakkında bilgi	elif	Tarih	0	21-06-2011 02:27
İntrauterin Dönemi Hakkında Bilgi	elif	Çocuk Sağlığı ve Eğitimi	0	12-06-2011 11:53

< - Bakimliyiz.Com Bilgilendirme - >

Değişiklikleri göz ardı et

Hızlı Cevap

Medine Dönemi Hakkında Kısa Bilgi

Benzer Konular