Kafatası

Kemikler birbirine
olabildiğince sıkı bağlanmışlardır. Aralarında da oynamaz eklemler vardır.
Yalnız alt çene kemiğinde yarı oynar eklem vardır. Beyin bu kemikler içinde
korunur.
Gövde iskeleti Omurga ve
göğüs kafesinden oluşur.
Omurga

Üyeler
Kol ve
bacaklar gövdeye kemik köprüler ile bağlanmıştır. Aralarında tam oynar
eklemlervardır.

Kollarda
Pazu
dirsek ön kol el bilek el tarak ve parmak kemikleri vardır. Kollar gövdeye omuz
kemeri ile bağlanmıştır. Omuz kemeri kürek ve köprücük kemiklerinden
oluşur.

Bacaklarda
Uyluk diz
kapağı baldır kaval ayak bilek ayak tarağı topuk ve parmak kemikleri
vardır. Bacaklar gövdeye kalça kemeri ile bağlanır. Kalça kemeri kalça kemiği
ve uyluk kemiğinden oluşur.





Gövde
iskeletinin omurga dışındaki temel bölümleri yukarıdan aşağıya doğru omuz
kemeri göğüs kafesi ve leğen olarak adlandırılır.


İskelet
insan ve
hayvan vücudunun ke*mikten çatışıdır. Bu sert ve sağlam çatı üzerini örten et
yağ ve deri gibi yumuşak dokulara destek olur vücuda belirli bir biçim verir ve
iç organları korur.
Hayvanlar
genel olarak omurgasızlar ve omurgalılar adıyla iki büyük gruba ayrılır. Böyle
bir ayrımın daha doğrusu omurgasızlar teriminin bilimsel sınıflandırmada yeri
yok*tur. Ama sırtta boydan boya uzanan ve omurga denen kemik dizisinin yokluğunu
belirttiği için anatomi açısından önem taşır. Omurgasız hayvanların bir
bölümünde örne*ğin denizanalarında vücuda destek olan ve biçim veren bir
iskelet bulunmaz. Buna karşı*lık bazı omurgasızların iskeleti vardır ama
vücudun dışındadır. Midye istiridye salyan*goz gibi yumuşakçaların yengeç
karides gibi kabukluların ve böceklerin vücudunu dıştan sararak içerideki
yumuşak bölümleri koruyan az ya da çok sert kabuklan bu tür bir dış iskelettir.
Bu sert kabuklu hayvanlar büyürken birkaç kez kabuk değiştirmek zorunda
kalırlar; büyümeyi engelleyen eski dış iskelet atılır ve yerini daha geniş yeni
bir kabuk alır.
Omurgalıların yeryüzünde beliren ilk ör*nekleri balıklardır. Bugün
bile denizlerde iskeleti kemikten değil kıkırdaktan oluşan bazı balıklar yaşar.
Kemikli balıklar kadar evrimleşmemiş olan bu kıkırdaklı balıkların en
tanınmışları köpekbalıkları vatozlar ve fulyalardır.
Milyonlarca yıllık evrim sürecinde bazı omurgalılar sudan ayrılarak
karada yaşamaya başladılar. Bu yeni yaşam ortamına uyum sağlayabilmeleri
özellikle karada yer değişti*rip yiyecek arayabilmeleri için yapılarının
değişmesi gerekiyordu. Böylece ayak ya da ayağa benzer hareket organları
gelişecek bi*çimde iskeletleri yavaş yavaş değişikliğe
uğ*radı.
Sonunda
amfibyumlar kuşlar sürüngenler ve memeliler gibi değişik omurgalılar
gelişir*ken birbirinden çok farklı iskelet tipleri ortaya çıktı. Bacakları
olmayan sürüngenlerin iskeletleri hayvanın yerde sürünerek ilerle*mesine uygun
bir biçim aldı; kuşlarınki uçma*ya elverişli bir yapıya dönüştü; memelilerden
çoğununki de hayvanın dört ayak üzerinde yürümesini sağlayacak biçimde
değişikliğe uğradı. Bu arada büyük insansımaymunlar (goril şempanze orangutan
gibon) ile insan gibi en gelişmiş memelilerin iskeleti vücudu tam anlamıyla
destekleyerek bu canlıların hemen hemen dik yürümelerine elverişli bir yapıya
kavuştu.
Fosil
İskeletler
Öldükten
sonra gömülen bir insanın ya da üstü kendiliğinden toprakla örtülen bir hayvanın
vücudu zamanla çürüyüp yok olur; ama iskeleti çok uzun yıllar hiç bozulmadan
kalır. Eğer bu kemikler kayaçların arasına gömülür ve biçimini koruyacak biçimde
taşlaşırsa fosil denen bu kalıntılar*dan canlının yapısı üstüne pek çok bilgi
edinilebilir. Bilim adamları günümüzden 200 ile 65 milyon yıl önce yaşamış olan
dinozorların (dev sürüngenlerin) fosilleş*miş iskeletlerini inceleyerek bu
sürüngenle*rin canlıyken neye benzediklerini nasıl yürü*düklerini hatta
kemiklerinin kimyasal bileşi*mine bakarak neler yediklerini
öğrenebilmişlerdir.
İnsan
İskeleti
İnsan
iskeletinde 200?den fazla kemik vardır. Grimsi beyaz renkte sert bir maddeden
yapıl*mış olan kemikler gençlerde çok dayanıklıdır ve kolay kolay kırılmaz. Oysa
yaşlıların ke*mikleri daha güçsüzdür ve kolayca kırılabilir. Bazı kemiklerin
ortası oyuktur ve içi kemik iliği ya da yalnızca ilik denen yağlı bir maddeyle
doludur.
Kemiklerin
sert ve bükülmez olmasına kar*şılık insanın inanılmaz bir hareket esnekliği
vardır. Çünkü iskelet tek parça halinde değil*dir; genellikle eklemler ve
bağlarla birbirine bağlanmış ayrı ayrı kemiklerden oluşur. Kafa*tasında olduğu
gibi birbirine komşu iki kemi*ği hiç hareket edemeyecek biçimde sıkı sıkıya
birleştiren oynamaz eklemler dışında iskelet*teki kemiklerin çoğu büyük bir
hareket ser*bestliği veren oynar eklemlerle
birleşmiştir.
Eklemlerin
ve eklem bağlarının yanı sıra kaslar da vücudun hareketine yardımcı olur. Beyaz
bir lif demetinden oluşan kirişler bir kasın ucunu kemiğe bağlayarak bu iki
yapının birlikte hareket edebilmesini sağlar. Bazen de kas doğrudan doğruya
kemiğin üstünü sara*rak ekleme destek olur. Omuz eklemini bir başlık gibi saran
ve kol yukarıya kaldırıldığın*da omuz başındaki kabarıklığı dıştan farkedilen
kasın durumu böyledir.
Kısacası
iskeletteki bütün kemikler değişik yapıdaki dokularla birbirine bağlanarak
uyumlu bir bütün oluşturur. Kemikler arasın*daki bu bağlayıcı doku çoğu kez
kıkırdaktan*dır; örneğin omurgadaki bütün omurların arasında disk denen birer
kıkırdak parçası bulunur. Tıpkı bir tampon gibi iskeleti darbe*lere karşı
koruyan da bu yapıdır.
İnsan
iskeleti üç temel bölümde incelenebi*lir:
•Vücuda
destek olan ve iç organları koru*yan gövde bölümü
•Çok
hafif ama son derece sağlam bir kutu gibi beyni koruyan kafatası

•Bütün
iskeletin en hareketli bölümleri olan kollar ve bacaklar

1.
Gövde
İskeletin
temel ekseni olan omur*ga omur denen 24 küçük kemiğin üst üste dizilmesiyle
oluşmuştur. Omurların biçimi oldukça düzensizdir ve her birinin ortasında birer
delik bulunur. Bu deliklerden beyin ile vücudun öbür bölümleri arasındaki bilgi
alış*verişini sağlayan omurilik geçer. Bu nedenle omurganın görevlerinden biri
de sinir sisteminin en önemli bölümlerinden biri olan omuriliği
ko*rumaktır.
Sırtın tam
ortasında küçük çıkıntılardan oluşan düğümlü bir çizgi boydan boya uzanır. Bu
düğümler omurların dışarıya doğru taşan çıkıntılarıdır; bu çıkıntılara
bağlanmış olan kaslar omurganın eğilip bükülmesini sağlar. Omurga boynun içinden
geçerek kafatasına bağlanır ve başa destek olur; ensede boynun sırta bağlandığı
yerde belirgin bir omur çıkın*tısı vardır. Omurganın alt ucunda ise içe doğru
kıvrılarak kasların arasına gömülmüş olan kuyruksokumu kemiği bulunur. Bu
ke*mik insanın ilk atalarında var olan ve evrim sürecinde körelen kuyruğun tek
kalıntısıdır.
Gövde
iskeletinin omurga dışındaki temel bölümleri yukarıdan aşağıya doğru omuz
kemeri göğüs kafesi ve leğen olarak adlandırı*lır. Köprücükkemiği ile
kürekkemiğinden oluşan omuz kemeri kolların gövdeyle bağ*lantısını sağlar. Göğüs
kafesi ise arkada omurgaya önde göğüs kemiğine bağlanmış olan kaburgaların
oluşturduğu kemikten bir kafes gibidir. Bu sağlam kafes göğüs boşlu-ğundaki
kalp ve akciğerler gibi organlar için çok korunaklı bir yapı oluşturur. İnsanda
12 çift kaburga vardır. Dar yassı ve yay gibi eğik olan bu kemiklerin yalnızca
ilk yedi çifti kıkırdaklarla doğrudan göğüs kemiğine bağla*nır. Geri kalan beş
çiftten üçü yedinci kabur*ga kemiğiyle birleşir; daha kısa olan son iki çiftin
ucu ise serbesttir. Ama hepsinin sırtta omurlarla bağlantısı vardır.
Kaburgaların kıkırdaksı eklemleri bu kemik kafesin genişle*mesine yardımcı
olarak solunumu kolaylaş*tırır.
Gövde
iskeletinin alt bölümündeki leğen denen kemik yapı da hem bacakların omur*gayla
bağlantısını sağlar hem de karın boşluğundaki organları korur. Bacakları bir
köprü gibi omurgaya bağladığı için kalça kemeri denen bu yapı birkaç kemikten
oluşur. Önde ve yanlarda kalça oturga ve çatı kemikleri*nin arkada sağrı
kemiğinin sınırladığı bu yapının biçimi gerçekten de bir leğeni andırır.
Doktorlar leğen kemiklerinin yapısına baka*rak bir iskeletin kadına mı yoksa
erkeğe mi ait olduğunu söyleyebilirler. Çünkü kadınla*rın leğen kemikleri ve
aradaki leğen boşluğu bir erkeğinkinden daha geniştir. Doğum sıra*sında leğen
kemikleri biraz daha açılarak bebeğin çıkışını
kolaylaştırır.
2.
Kafatası
İskeletin
beyni koruyan ve yüzün kemik yapısını oluşturan bölümüne kafatası denir. İnsan
doğduğu zaman kafatasındaki kemikler henüz gelişmesini tamamlamamış*tır. Bu
yüzden bebeklerin kafatasındaki ke*miklerin arasında yalnızca deri ve ince bir
zarla örtülü olan bir açıklık vardır. Bıngıldak denen bu açıklık ancak kemikler
gelişmesini tamamlayıp kafatası gerçek boyutlarına ulaş*tığında
kapanır.
Parmağınızı üstçenenizin üstüne koyup ağ*zınızı açarsanız üstçenenin
oynamadığını yal*nızca altçenenin hareket ettiğini fark edebilir*siniz. Çünkü
üstçene doğrudan kafatasına bağlı olan sabit bir parçadır; oysa altçene
kafatasına hareketli bir eklemle bağlanmıştır.
3.
Kollar ve Bacaklar
Kollardan
her biri üç uzun kemikten yapılmıştır. Kolun dirseğin üstünde kalan bölümünde
üstkol kemiği altındaki bölümünde ise döner kemik ile dirsek kemiği yer alır.
Üstkol kemiğinin ucu yuvar*laktır ve arkada üçgen biçiminde düz ve yassı bir
kemik olan kürekkemiğine bağlanır. Bu bağlantı yerinin önünde de omuz
kemerleri*nin öbür parçası olan köprücükkemiği
bu*lunur.
Üstkol
kemiğinin alt ucu ise dışta döner kemikle içte dirsek kemiğiyle eklemlenmiştir.
Kolun alt bölümündeki bu kemiklerin ucunda sekiz bilek kemiği el ayasını
oluştu*ran beş tarak kemiği ve en uçta küçük parmak kemikleri
bulunur.
Bacak ve
ayaklardaki kemiklerin yerleşme düzeni de kol ve el kemiklerininki gibidir.
Bacağın dizin yukarısındaki üst bölümünde (uylukta) yer alan uylukkemiği vücudun
ağır*lığını taşıdığı için bütün iskeletin en uzun ve en güçlü kemiğidir. Bu
kemiğin üst ucu top gibi yuvarlaktır ve kalça kemiğindeki çukur yuvaya oturarak
çok hareketli bir eklem oluşturur. Alt ucu ise diz eklemiyle kamışkemiğine ve
kavalkemiğine bağlanır. Bacakların birbirine bakan iç yanındaki kavalkemiği
dış*taki kamışkemiğinden daha kalındır. Dizin altındaki bu iki kemiğin alt
ucunda sırayla ayak bileği tarak ve parmak kemikleri
bu*lunur.
İskelet
için en yararlı şey düzenli hareket ve egzersiz yapmaktır. Çünkü hareketsiz
kalan kaslar zayıflar ve birbirine eklemlenen kemik*leri doğal konumunda
tutamaz. Böylece ke*miklerin biçimi bozulur eklemler şişer duruş bozuklukları
sırt ve bel ağrıları başlar.
İskelet Sistemi
Kemiklerden meydana gelen vücuda şeklini veren iç organları koruyan
ve kaslara tutunma yeri olan yapıya iskelet adı verilir.

İskelet
sistemi vücudu destekleyen dış uyaranlara karşı direncini sağlayan dokular
bütünüdür.
Yerçekimine karşı gelerek kasların da yardımı ile vücudun hareketini
sağlar organları korur. İnsanlarda iskelet 206 kemikten
oluşur.
Kemik
sürekli değişen ve pek çok fonksiyonu olan vücut dokusudur. Bütün kemikler bir
araya gelerek iskeleti oluşturur.
İskeleti
oluşturan kemikler genel olarak dört grupta incelenir.
•Uzun
kemikler
•Kısa
kemikler
•Yassı
kemikler
•Düzensiz
Kemik Yapısı
Yapısında
inorganik madde bulunan tek dokudur. Dıştaki sert katman büyük oranda kollajen
proteinlerden ve hidroksiapatitten oluşur.
Kollajen
teller gerilmeye karşı direnç sağlar. Kalsiyum ve diğer minerallerden oluşan
hidroksipatit vücudun kalsiyum deposudur ve kemiğin sağlamlığından sorumludur.
Kemiğin organik yapısında kalsiyum ve fosforun yanı sıra kalsiyum sülfat
sülfat sodyum ve magnezyum bulunur. Vücutta bulunan kalsiyumun(yaklaşık 1 kg) %
99’ u kemikte bulunur.
Yetersiz
kalsiyum ve fosfor alımı kemiğin sağlamlığının azalmasına kolay kırılabilir
olmasına ve bazı kemik hastalıklarının oluşmasına sebep
olur.
Kemiğin
içinde bulunan kemik iliğinin yumuşak ve gözenekli bir yapısı vardır; burada kan
hücrelerinin üretildiği hücreler bulunur. Damarlar kemiklerin içinden geçer ve
etrafı sinirlerle çevrilmiştir.
Kemik Dokusu Tipleri
Kompakt
kemik dokusu: kemiklerin oldukça sert olan en dış tabakasıdır.

Spongioz
kemik dokusu: kısa ve uzun kemiklerin metyafiz ve epifizlerinin iç kısımları ve
yassı kemiklerin iç yüzeylerinde bulunur.
İskeleti
oluşturan kemikler 4 grupta incelenir. Bunlar:
•Baş
kemikleri
•Omurga
kemikleri
•Göğüs
kemikleri
•Aalt ve
üst taraf kemikleri
A. Baş
Kemikleri (Ossa cranii)
Baş
kemiklerinin en temel fonksiyonu hayati önemi olan beyni korumaktır. Kafatası
kemikleri baş ve yüz kemikleri olmak üzere 2 kısımda
incelenir.
1.
Baş Kemikleri
Oksipital
kemik (artkafa kemiği): Kafatasının alt ve arka kısmında bulunur.

Sphenoid
kemiği (temel kemik): Kafatasının tabanında bulunan kemiktir.

Frontal
kemik (alın kemiği): Kafatasının ön yüzünde ve göz yuvalarının (orbita) üst
bölümünde yer almıştır.
Parietal
kemik (yan kafa çeper kemiği): Kafa boşluğunun yan bölümlerini kaplayan geniş
yüzeyli bir çift kemiktir.
Temporal
kemik (şakak kemiği): Parietal sphenoid ve occipital kemikler arasında yer alan
bir çift kemiktir. Bu kemiklerin iç tarafında işitme ve denge organları
bulunur.
Etmoid
kemik (kalbur kemiği): Sfenoid kemiğin önünde ve frontal kemiğin arkasında arda
bulunan kemiktir.
2.
Yüz kemikleri
Maxilla (
üst çene kemiği): Hareketsiz olan çene kemiğidir. Ağız boşluğunun üstünde göz
çukurunun altında bulunur.
Os
lacrimale (gözyaşı kemiği): İnce bir kemik olup göz çukurunun iç duvarının ön
parçasını oluşturur.
Os
palatinum (damak kemiği): Burun boşluklarının arkasında yer alır.

Os nasale
(nazal kemik burun kemiği): Ortada bir çizgi boyunca bağlanmıştır. Üst çene
kemiğinin alın çıkıntıları arasında ve dört köşeli yassı bir kemik olup burun
sırtının iskeletini yapar.
Os
zygomaticum (elmacık kemiği): Göz çukurlarının dış alt kısımlarında
bulunur.
Mandibula
(alt çene kemiği): Yüz kemiklerinin en büyüğüdür. Çiğneme fonksiyonu ile

sindirim sistemine yardımcı olur.
Os
hyoideum (dil kemiği): Dil kökünün aşağısında ve gırtlağın üst kısmında yer
alır.
Vomer
(sapan kemiği): Burun boşluklarını birbirinden ayıran kemiğin arka ve alt
parçasını yapan ince dikdörtgen şeklindeki kemiktir.
B.
Omurga
Vücudun
dorsalinde (arkada sırtta) omurlardan meydana gelmiş vücudun ağırlığını
taşıyan ve destekleyen iskelet bölümüdür. Boşluğunda sinir sisteminin önemli bir
parçası olan omurilik (medulla spinalis) koruma altına alınmıştır. Omurgayı
meydana getiren omurların sayısı 33 tanedir. Bu sayı erginde
26’dır.
Omurga beş
bölümde incelenir.
•Boyun
bölgesi (servikal) omurları: Boyun bölgesi 7 omurdan meydana gelmiştir.

•Göğüs
(torasik) omurları: Göğüs omurları 12 tanedir.
•Bel
(lumbar) omurları: Bel omurları 5 tanedir. Vücut ağırlığının taşınmasında önemli
role sahiptir. Diğer omurlara göre daha büyük ve enine çıkıntılara sahiptirler.

•Kuyruk
sokumu (sakral) omurları: Çocukta 5 ayrı omur ergenlikte birleşerek tek omur
haline gelir.
•Kuyruk
(koksik) omurları: Sayısı 3-5 arasında değişen kuyruk omurları erginde tek kemik
haline gelir.
C. Göğüs
İskeleti (Toraks)
Göğüs
iskeleti kaburgalar (costae) ve göğüs kemiği (sternum) olmak üzere iki kısımda
incelenir.
Omurga
dışında göğüste 25 tane kemik bulunur. Bunlardan 12 çifti kaburga bir tanesi ise
göğüs kemiğidir.
Sternum
önde ve yassıdır. Kaburgalar sağ ve solda 12’şer tanedir. Kaburgaların hepsi
arkada omurga ile bağlantılıdır. Önde ise kaburgaların ilk 7 çifti sternuma
bağlanır. 8 9 ve 10. çift kaburgalar 7 çifte bağlanır. 11. ve 12. çiftlerin
uçları boştadır.
Kaburgaların sternuma birleştiği yerde kıkırdak doku yer alır. Bu
sayede göğüs kafesi elastikiyet kazanır.
D.
Alt ve Üst Taraf Kemikleri
1. Üst
Taraf Kemikleri
Köprücük
kemiği (clavicula): Sternum ve kürek kemiği ile eklem yapar. 15-17 cm
uzunluğunda 2-3 cm genişliğinde ve herhengi bir travmada kolay kırılabilir bir
kemiktir.
Kürek
kemiği (scapula): Üçgen şekilli yassı iki kemiktir. Ön ve arka olmak üzere iki
yüzü vardır. Ön yüzde omur kaslarının bağlandığı noktalar
vardır.
Kol yada
pazu kemiği (humerus): Vücudun üst kısmına ait en uzun kemiktir. Üstte kürek
kemiği altta ise önkol kemikleri ile eklem yapar.
Dirsek
kemiği (ulna):Üst ucu kalın alt ucu incedir.
Radius
(önkol kemiği): Önkolun dış yan tarafında bulunan kemiktir. Ulnaya paralel
uzanır fakat daha kısadır.
El
kemikleri: Toplam 27 kemikten oluşur. El bilek kemikleri [8] el tarak kemikleri
(5) ve el parmak kemikleri (14) olmak üzere 3 grupta incelenir.

2. Alt
taraf kemikleri
Kalça
kemiği (os coxae): Kalça kemiği kanadı (os ilii) oturga kemiği (os ischii) ve
çatı kemiğinin (os pubis) ergenlik çağında birleşmesi ile
oluşur.
Leğen
kemiği (pelvis): Arkada sakrum ve koksik yanlarda ise kalça kemiklerinin
aralarında eklemleşmesinden meydana gelir. geniş olan üst parçasına pelvis major
(büyük pelvis) alt parçasına ise pelvis minör (küçük pelvis)
denir.
Pelvis
çapları önemlidir. Çünkü doğum sırasında uterus ve karın kaslarının kasılması
sonucu aşağıya itilen çocuğun dışarıya çıkabilmesi için önce küçük pelvisten
geçmesi gerekir.erkek pelvisi ile kadın pelvisi arasında farklılıklar vardır.
Kadın pelvisi daha geniş yüksekliği daha az sakrum daha kısa ve
geniştir.
Uyluk
kemiği femur (os femoris): İskeletin en uzun en kalın ve en sağlam kemiği olup
kalça kemiği ve tibia ile eklem yapar.
Diz kapağı
kemiği (Patella): Tabanı yukarda olan bir üçgen gibidir. Ön yüzü deri altından
hissedilir.
Kaval
kemiği (tibia): Vücudun en uzun ikinci kemiğidir. Tibianın üst ucu alt uca göre
daha incedir. İnce fakat çok sağlam bir kemiktir.
Baldır
kamış kemiği (fibula): Yaklaşık olarak tibia ile aynı boyda fakat daha ince olan
bacak kemiğidir.
Ayak
kemikleri: Toplam 26 tanedirler. Ayak kemikleri iki sıra halinde dizilmişlerdir.
Arka sırada iki büyük kemik olan eklem kemikleri (talus) ve topuk kemiği
bulunur. Ayak tarak kemikleri eldeki gibi 5 tanedirler fakat daha uzundurlar.
Ayak parmak kemikleri eldeki gibi 14 tanedir.
E.
Eklemler
İskeleti
oluşturan kemikleri birbirine bağlayan anatomik oluşumlardır.

Eklemlerde
iki kemiğin uç noktaları yumuşak yoğun koruyucu ve sürtünmeyi azaltıcı görev
üstlenen kıkırdakla kaplıdır. Eklem kıkırdağı 2-5 mm kalınlığındadır. Kemik
yüzeylerini örten eklem kıkırdağının özelliklerinden biri sürtünme katsayısının
çok düşük olmasıdır; bu sayede iki yüzey rahatlıkla birbirleri üzerinde kayar.
Diğer özelliği baskıya karşı dayanıklılığıdır. Ne kan damarları ne de sinir
uçları kıkırdağa girmez. Kıkırdak sinir ucu içermemesi nedeni ile ağrıya
duyarsızdır.
Komşu
eklem yüzleri arasındaki büyüklük ve şekil farklılığı fazla ise bu yüzlerin
birbirine uyumunu sağlayan iki eklem yüzü arasına sokulan menisküs ve disküs
denen oluşumlar bulunur.
Menisküsler eklem yüzlerinin yan kısımlarında bulunur ve eklem
yüzlerini büyütürler. Ayrıca dokuların elastikiyeti sayesinde ve hareket
sırasında basıncın etkisi ile eklem yüzlerinin şekil ve durumlarını
değiştirirler.
Diskuslar
şekil ve durum değiştirme yeteneği daha fazla olan ve çeşitli hareketlerin
meydana gelmesini sağlayan oluşumlardır.
Eklemlerin
diğer parçaları stabilizasyonu ve sürekli kullanımdan oluşabilecek aşınmanın
azaltılmasını sağlar.
Eklemlerde
ayrıca eklem kapsülünü oluşturan ince ve yumuşak bir zar (sinoviyal zar)
mevcuttur. Sinoviyal dokuda bulunan hücreler eklem kapsülünü dolduran bir sıvı
(sinoviyal sıvı) üretirler. Sinoviyal sıvı proteinler elektrolitler ve
glukozdan oluşan karmaşık çok özelleşmiş bir sıvıdır. Eklem daha hızlı hareket
ettikçe daha akışkan hale gelen bir yağ gibidir Bu sıvı sürtünmeyi azaltır
kayganlık sağlar eklem yüzeylerinin hareketini
kolaylaştırır.
Eklem
bağları (ligamentler) eklemleri sarar ve kemikleri birbirine bağlar. Bu bağlar
belirli yönlere harekete imkan sağlayarak eklemlerin stabilize olmasına yardım
eder.
Bursalar
hareket sisteminin komşu yapıları arasında tampon işlevi gören içi sıvı dolu
keselerdir. Bursalar hareket sırasında birbirine sürtünen dokuların
yıpranmasını önlerler. Bir eklemi oluşturan yapılar hareketi kolaylaştırmak için
birlikte çalışırlar.
Eklemler
fonksiyonlarına göre 3 sınıfta incelenir:
•Oynamaz
eklemler: Kafatası kemikleri arasında bulunan ve sutura adı verilen eklemler bu
türdendir. Bu tip eklemler yoğun bir fibröz doku kitlesi ile birleştiklerinden
bazen fibröz eklemler adını da alırlar.
•Yarı
oynar eklemler: Bu tip eklemlerde hareket önemsiz seviyededir. Omurga kemikleri
arasındaki eklemler bu tipe en belirgin örnektir. Kemikler arasındaki yarı
gevşek eklem bir miktar harekete izin verir.
•Oynar
eklemler: Tam oynar eklemlerdir (sinoviyal eklemler). Eller ayaklar kollar ve
bacaklarda bulunurlar. Farklı anatomik tipleri vardır. Hepsinde bir eklem
boşluğu bunu örten bir sinoviyal zar ve bu boşluğun içinde sinoviyal sıvı
mevcuttur. Tüm hareketli eklemler sinoviyal eklemler adını da alırlar.