Çekoslovakya Slovakya ve Çek Cumhuriyeti'nin ayrılmadan öncekli ismidir. Bu ülke Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'nun I. Dünya Savaşı'nda yenilmesinden sonra bugünkü Çek ve Slovakya topraklarında kurulmuştur. Dağılmadan önceki başkenti Prag'dır. Ancak II. Dünya Savaşı'ndan önce Münih Antlaşması ile Nazi Almanyası tarafından işgal edilmiştir. Savaş sonrasında 1945-1990 arası Doğu Bloğu'na katılmış daha sonra SSCB dağılınca 1 Ocak 1993'te Çekya ve Slovakya olarak ikiye ayrılmıştır.
Çekoslovakya'nın tüm hakları Çek Cumhuriyeti'ne geçmiştir.
Zorunlu evlilik (?) SSCB'nin dağılmasıyla son bulmuştur. Çekoslovakya'nın yaşadığı bölünme dünyada hiçbir sorun yaşanmadan ve tek bir kurşun atılmadan ortaya çıkan tek hükümranlık bölünmesidir. Bu modele Çekoslovakya tipi bölünme modeli denmektedir.

Çekoslovakya Orta Avrupa'da dört yanı karayla çevrili bir ülkedir. Batıda Çek toprakları doğuda Slovakya olmak üzere iki bölümden oluşur. Kuzeybatısında Alman De*mokratik Cumhuriyeti batısında Almanya Federal Cumhuriyeti kuzeyinde Polonya gü*neyinde Avusturya ve Macaristan doğusunda SSCB vardır. Avrupa'nın küçük ülkelerinden biri olan Çekoslovakya'nın özellikle doğusu yani Slovakya dağlık bir bölgedir. Polonya ve Slovakya arasındaki sınırı çizen Karpatlar bu bölgededir {bak. Karpat DaöLARI). Macaris*tan'la sınırının bir bölümünü oluşturan Tuna Çekoslovakya'dan Almanya'ya geçen Elbe Irmağı ve kıyısında başkent Prag'ın bulunduğu Elbe'nin kolu Vltava Irmağı önemli akarsulardır .
Değişik iklimlere rastlanan Çekoslovakya' nin batısındaki dağlarda iklim ılıman ve yağmurlu düzlük bölgelerde ise oldukça ku*raktır. Kışın dağlara çok fazla kar yağar. Elbe kimi zaman da Tuna bir süre için donar. Yazlar ise sıcak çoğunlukla gök gürültülü ve sağanak yağışlı geçer.
Slovakya sık ormanların bulunduğu bir bölgedir ve bu ormanlarda yabanıl hayvanlar yaşar. Bu hayvanların büyük çoğunluğu ulu*sal parklarda koruma altındadır. Boz ayılar yabandomuzları yabankedileri karacalar elik sansar ve mink gibi hayvanlarla sülün keklik akbaba puhu ve kaya kartalları bun*lardan bazılarıdır. Ayrıca bazı ormanlar ve doğal görünümlerinin güzelliği ile ünlü yerler de koruma altındadır.

Çekoslovakya'ya ilişkin bilgiler
Resmi adı: Çek ve Slovak Federal Cumhuriyeti.
Yönetim biçimi: Tek meclisli federal cumhuriyet.
Yüzölçümü: 127.896 km²
Nüfus: 15.591.000 (1987).
Başkent: Prag.
Doğal yapı: Ülke birbirinden farklı iki bölgeden oluşur. Bohemya ve Moravya sıradağlarla çevrili maden bakımından zengin ve birçok fabrikası olan tarımda son teknikleri kullanan ve nüfus yoğunluğu fazla bir bölgedir. Karpatlar'ın güney yamaçlarını kaplayan Slovakya'nin ise daha geri bir tarımı vardır nüfus yoğunluğu azdır.
Başlıca sanayi kolları: Kömür çelik petrol maki*ne otomotiv askeri donanım çimento kereste ayakkabı cam giyim bira besin.
Önemli kentler: Prag Brno Bratislava Ostrava Plzen (Pilsen) Kosice.
Eğitim: Çocukların 6-15 yaş arasında okula gitmeleri zorunludur.

Halklar ve Kentler
Günümüzde Çekoslovakya'da yaşayanların çoğu Çekler ve Slovaklar'dır. Her iki halk da Slav'dır. Bir zamanlar ülkede Macarlar Al*manlar ve Ukraynalılar da yaşardı. Ama çoğu sonradan ayrıldı ve bugün geriye yalnızca küçük azınlıklar kaldı. Bunların içinde Çinge*neler kalabalık bir topluluk oluştururlar. En yaygın olarak konuşulan dil Çekçe'dir Çekçe'ye benzeyen Slovakça ikinci önemli dildir. Her iki dil de Latin alfabesiyle yazılan Slav dilleridir. Katoliklerin nüfusun üçte ikisini oluşturduğu sanılmaktadır. Halkın bir bölü*mü ise Protestan ve Ortodoks kiliselerine bağlıdır. Kilise harcamalarını hükümet karşı*lar. 1949'da kilise mülkleri kamulaştırılmış ve din görevlileri devlet memuru sayılmıştır.
Çekler müziğe düşkün insanlardır. Bütün büyük kentlerinde opera salonları ve koro toplulukları bulunur. En bilinenleri Antonin Dvorak ve Satılmış Nişanlı operasının bestecisi Bedrich S****na olan birçok ünlü besteci yetiştirmişlerdir. Ülkede güçlü bir edebiyat geleneği de vardır. Dünyaca ünlü Aslan Asker Şvayk (1923) romanının yazarı Jaroslav Hasek oyun yazarı Karel Capek şair Vitezslav Nezval Milan Kundera ve ünlü romancı Franz Kafka bunlar arasından seçilmiş bazı adlardır. Çekoslovak sanatçıların tiyatro ve sinema alanlarında verdikleri yetkin ve çağdaş yapıtlar da uluslararası düzeyde ilgi görmektedir. 1984'te Nobel Edebiyat Ödülü'nü Çek şair Jaroslav Seifert kazanmıştır.
Çekoslovakya'nın başkenti Prag önemli bir üniversite kentidir. Öbür büyük kentler arasında Moravya'nın başkenti ve ülkenin yün ve dokuma sanayisinin merkezi olan Brno'yu; makine ticaretinin ve dünyaca ünlü Pilsener birasının yapıldığı büyük bir sanayi merkezi olan Plzen ya da Pilsen'i; Tuna üzerinde bulunan ve Macaristan Yu*goslavya Romanya Bulgaristan ve öbür uzak ülkelere satış yapılan bir liman kenti olan Bratislava'yı sayabiliriz.
Çekoslovakya ekonomik açıdan daha çok SSCB ve öteki Doğu Avrupa'daki sosyalist ülkelerle ilişkidedir. Ülkenin tarım ve sanayi ürünleri bu ülkelere satılır. Dağlık doğu bölgelerinde yalnızca bir iki çeşit ürün yetişti*rilebilir. Halk bu yüksek bölgelerde koyun yetiştiriciliği ile uğraşır. Verimli ovaların bu*lunduğu batı bölgesinde yetiştirilen ürünler çok çeşitlidir ve burada sığır besiciliği önemli uğraşlardandır. Akarsu vadilerinde büyük çapta şekerpancarı mısır şerbetçiotu ve ke*ten üretilir; elma ve armut bahçeleri bol meyve verir. Dağlık alanlarda patates çavdar ve yulaf tarımı yapılır. Ülkenin özellikle Slovakya'daki geniş ormanları kereste sanayi*sini besler.
Çekoslovakya kömür demir kurşun gü*müş bakır ve uranyum gibi madenler yönün*den çok zengindir. Çekoslovakya'da demir-çelik sanayisi ve makine yapımı gelişkindir. Şeker kâğıt ayakkabı mobilya üretimi ile pamuklu ve keten dokumacılığı da önemlidir. Ülke öteden beri nitelikli dokumaları; kadeh kâse kolye ve avize gibi renkli cam ürünleriy*le tanınmıştır.

Çekoslovakya'nın Kuruluşu
1918'den önce Çekoslovakya'nın adına hiçbir haritada rastlanmıyordu. Bugünkü Çekoslo*vakya topraklarında Bohemya (bak. Bo*hemya) ve Slovakya ülkeleri ile Moravya ve Alt-Karpatlar Rutenyası denen iki bölge var*dı. Çeşitli ırklardan insanların toplandığı Av*rupa'nın bu bölgesi iki tarihsel olayın ardın*dan birleştirildi ve tek bir ülke oldu. Bu olayların ilki Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'nun çöküşü ikincisi ise I. Dünya Savaşı'dır.
Bugünkü Çekoslovakya topraklarının Bo*hemya olarak bilinen bölümü 1526'da Habs-burg hanedanının yönetimi altına girdi. Bun*dan bir süre sonra ise doğrudan Avusturya İmparatorluğu'na bağlandı.
Özellikle Bohemya ve Moravya Çekleri yalnızca Avusturyalıların ve Almanlar'ın bir uyruğu olarak değil; ayrı bir ulus olarak tanınmak istiyorlardı. Almanlar ortaçağ bo*yunca Bohemya'yı Almanya'dan ayıran dağ*ların eteklerine yerleştiler. Burada madenci*lik ve başka önemli bazı sanayiler kurarak çok zengin oldular. Habsburg döneminde Bo*hemya'da üst ve orta sınıftan insanların he*men tümü Alman'dı.
Bütün bu dış etkiler Çekler'in bağımsız olma kararlarını pekiştirdi. 19. yüzyıl boyunca Çek sanayisi hızla gelişti ve çoğunlukla toprakla uğraşan soydaşları Slovaklar'dan da*ha ileri gittiler. Slovaklar Ukraynalı ya da Rutenyalılar gibi 1867'de Avusturya İmparatorluğu'na katılan Macaristan Krallığı'na bağ*lıydılar.
Daha Avusturya-Macaristan İmparatorlu-ğu'nun varlığı sürerken Çekler ve Slovaklar için bağımsız bir devlet kurulması gündeme gelmişti. 1918'de I. Dünya Savaşı sonunda yenilen Avusturya-Macaristan İmparatorluğu yıkıldı. Böylece Çekler ve Slovaklar'ın kendi devletlerini kurmaları önündeki engel orta*dan kalktı. Çek siyasal önderlerinden Thomas G. Masaryk ve Edvard Benes I. Dünya Savaşı'nın hemen ardından yurtdışına çıkarak ABD İngiltere ve Fransa'dan yardım istedi*ler. 28 Ekim 1918'de Çekoslovakya'nın kuru*luş bildirgesi yayımlandı.
Halkının "babası" ve "kurtarıcısı" olarak bilinen Masaryk Çekoslovakya'nın ilk cum*hurbaşkanı oldu. Onun öncülüğünde. Çekler ülkelerini Orta ve Doğu Avrupa'nın en iyi yönetilen ülkelerinden biri durumuna getirdi*ler. Özellikle de eğitim konusuna çok önem verdiler ve iki Çek bir Slovak üniversitesi kurdular. Yeni yönetimle birlikte jimnastik okulları ülkenin her yerine yayıldı. Bu okullar 100 yıl önce Bohemya'da kurulmuşlar ve
"sokol" olarak adlandırılmışlardı. Yaptıkları beden eğitimi gösterilerine bazen 20 binin üzerinde insan katılırdı.
Masaryk hastalığının görevini sürdürmesi*ne engel olduğu 1935'e kadar cumhurbaşkanı olarak kaldı. Onun yerine devletin kuruluş aşamasında birlikte çalıştığı Edvard Benes geçti.

İkinci Dünya Savaşı ve Sonrası
1938 Eylül'ünde Fransız ve İngiliz başbakan*ları Almanya'nın Münih kentinde Mussolini ve Adolf Hitler ile görüştüler. Savaş tehdidini geçiştirmek için de Almanlar'ın yaşadığı Çek topraklarının Almanya'ya bırakılması konu*sunda anlaşmaya vardılar. Polonyalıların ve Macarlar'ın çoğunlukta olduğu bölgeler Po*lonya ve Macaristan'a verildi. Böylece yeni kurulmuş olan devlet parçalandı ve Benes bu durumu onaylamaktansa cumhurbaşkanlığını bırakarak yurtdışına gitmeyi seçti. 1939 Mart' ında Hitler Bohemya ve Moravya'ya girdi. Macaristan Rutenya'yı aldı ve Slovakya bağımsız bir cumhuriyet olduğunu ilan etti. Savaş yılları toplu kıyımlara karşı direnişler toplama kamplarında yaşanan acılar gençle*rin çalışma kamplarına gönderilmesi türün*den uygulamalarla geçti.
Sovyet ve Amerikan birlikleri 5 Mayıs 1945'te Çekoslovakya'ya girerek Alman işgaline son verdiler. Çekoslovakya tekrar birleşti. 1948 yılında yönetim komünistlerin eline geçti. Bu tarihten sonra 41 yıl boyunca Çekoslovakya Doğu Bloku'nda yer aldı.
Çekoslavakya'daki 1953 ayaklanmalarından sonra bu ülkenin tarihindeki en önemli olay Dubçek liderliğindeki "milli komünizm" "insancıl komünizm" gibi liberal sayılabilecek hareketlerin başlaması üzerine Sovyetlerin 1968 Ağustosunda bu ülkeyi askerleriyle işgal etmesidir. Bu olaydan sonra Çekoslovakya komünizmin karanlığına gömüldü.
Fakat 1975 Helsinki Nihai Senedi'ni değerlendirmede ilk harekete geçen de Çekoslovakya oldu. 1 Ocak 1977 de 242 aydın ve milliyetçi tarafından imzalanan ve "Charter 77" veya "77 Misakı" denen bir belge hem Çek hükümetine verildi ve hem de Batılı hükümetlere gönderildi. Belgede Çekoslovakya'da insan haklarını gerçekleştirilmesi isteniyordu. "Charter 77" hareketi böyle başladı. Liderleri arasında Prof. Jiri Hayek Dr. Vaclav Havel ve Prof. Jan Patocka ile Dubçek'in 1968'deki arkadaşlarından bazıları bulunuyordu.
Prag Hükümeti bu insan hakları hareketine karşı sert tepkiler gösterdi ve tedbirler aldı. Fakat hareket yürümesini yavaşlatmadı. Çekoslovakya'yı bağımsızlığa ve demokrasiye bu hareket ***ürdü.
Çekoslovakya 1980'lerin sonlarında demok*rasi ve reform talepleriyle alanları dolduran kitlelerin gösterilerine sahne olmaya başladı. 17 Kasım 1989'da bir öğrenci gösterisine karşı polisin şiddete başvurması toplumun geniş ke*simlerini harekete geçirdi. İki gün sonra Prag'da büyük bir gösteri düzenlendi. Yurt*taşlar Forumu (Sivil Forum) adıyla bir muha*lefet koalisyonu oluşturuldu. Yurttaşlar Foru*mu yönetimin demokratikleşmesini Komü*nist Parti (KP) önderlerinin istifa etmesini basın ve yayın özgürlüğünün tanınmasını ve KP'nin öncü rolüne son verilmesini içeren bir talepler listesi hazırladı.
Parti önce bu istekleri dikkate almadı. Ama kitle gösterilerinin büyümesi ve yaygınlaşması karşısında bazı KP önderleri istifa etmek zo*runda kaldı. Son 20 yılın baskıcı politikaları*nın baş sorumlusu Gustav Husak da istifa etti. 1968 Prag Baharı olarak anılan demokratik*leşme döneminde KP birinci sekreteri olan Alexander Dubçek Aralık 1989'da oybirliğiy*le parlamento başkanlığına seçildi. Ertesi gün de muhalefetin önderi konumunda olan ya*zar Vaclav Havel geçici cumhurbaşkanı ilan edildi. Yeni hükümetin açıkladığı reform pa*ketinde KP'nin öncü rolüne son veriliyor tu*tucu parti yöneticilerinden 30'dan fazla kişi partiden çıkartılıyor çok partili sisteme geçiş için bir çerçeve hazırlanıyor ve 1990'da ser*best seçimlere gidilmesi kararlaştırdı yordu.
Bu dönüşüm gereksiniminin altında yatan başlıca etken ekonomikti. KP ekonomik so*runları etkili bir biçimde çözmeye hazır değil*di. Kitleler reform istiyordu. Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri Birliği de (SSCB) Çekoslovak yönetimini reformlar yapılması için zorluyor*du. Bu ortamda Çekoslovak yönetiminin en yakın müttefiki Doğu Almanya'daki ani deği*şiklikler de düzeni altüst etti.
1990 yazında Havel iki yıllık bir dönem için yeniden cumhurbaşkanı seçildi. Haziranda yapılan seçimlerde Yurttaşlar Forumu ile Slovakya'daki benzer kuruluş olan Şiddete Karşı Kamuoyu hareketi Federal Meclis'teki en bü*yük grup haline geldiler. Öte yandan ulusal sorun da su yüzüne çıkmaya başladı. Bağım*sızlık yanlısı Slovak Milliyetçi Partisi yıl sonu*na doğru Slovakya'nın en çok tutulan partisi haline geldi. Havel'in ve Çek önderlerin çaba*ları sonucunda Slovaklar arasındaki ayrılıkçı eğilim yatıştırıldı. Aralıkta ise merkezi hükü*metle iki cumhuriyetin yetkilerini düzenleyen yasa parlamentoda kabul edildi.
Ekonomik reformların gerçekleştirilmesin*de ise büyük güçlüklerle karşılaşıldı. Serbest piyasa ekonomisine geçiş ve özelleştirmeler konularında hükümet içinde görüş ayrılıkları bulunuyordu. Öte yandan hayat pahalılığının önlenmesi en büyük sorunu oluşturuyordu.
Siyasal alandaki kararsızlık da gittikçe arttı. Kasım 1990'da yapılan yerel seçimlerde Yurt*taşlar Forumu ile Şiddete Karşı Kamuoyu ha*reketi oy yitirirken Komünistler güçlendi. Slovak Milliyetçi Partisi ise ciddi bir başarısız*lığa uğradı. Çek ve Slovak halklarının ülkenin geleceği konusundaki görüşleri önemli farklı*lıklar gösteriyordu. Slovaklar'ın çoğu tek dev*letin korunmasını ama Slovakya'ya daha faz*la yetki devrini istiyordu. Çekler arasında ise Slovaklar'dan ayrılma isteği güçleniyordu.
Çek ve Slovak başbakanları Ağustos 1992 sonunda Çekoslovakya federasyonunun 1 Ocak 1993'te ortadan kalkması ve iki devletin varlıklarını ayrı ayrı sürdürmesi konusunda anlaştılar. Ama Çekoslovakya Parlamentosu ekim başında bir Çek-Slovak Birliği oluştu*rulması önerisini getirdi. Ardından da Çek ve Slovak cumhuriyetleri arasında bir gümrük birliği antlaşması imzalandı.