Cümlede Açıklık Nedir?-Cümlede Açıklığı Bozan Etmenler

elif · 25-06-2009, 01:51

Cümlede Açıklık Nedir?-Cümlede Açıklığı Bozan Etmenler

Cümle bir yargı birimidir. Yukarda da değindiğimiz gibi

bir düşünce

bir duygu ve
isteğin tam anlatılmasıdır cümle. Bu yönden iyi bir cümle

karşıladığı
yargıyı

yani hükmü tam olarak anlatır. Bu yargıyı açıkça anlatması
gerekir. Yani

cümleden bir anlam çıkarılmalıdır. Böyle olmaz da bir
cümle çeşitli anlamlara gelirse hem öyle bir anlam çıkar hem de böyle
bir anlam çıkarsa

yani birden çok yoruma yol açarsa o cümle açık
değildir. Açıklık

cümledeki anlamın. kolayca anlaşılma niteliğidir. Bu
yönden üzerinde özellikle durmamız gerekli noktalardan biridir.
Çünkü

hangi türlüsü olursa olsun

yazma

bir kimseye

bir şey
hakkında bir şeyler söyleme işidir. Bunun gerçekleşmesi de
söylediklerimizin açıklığına ve anlaşılırlığına bağlıdır.
Yazımızın açıklığını

anlaşılırlığını etkileyen türlü etmenler
vardır: Söylediklerimizin soyut ya da somutluğu

düşüncenin tam
geliştirilip geliştirilmediği

düşüncelerin iyi düzenlenip düzenlenmediği

yani düşünsel düzenin sağlanıp sağlanmadığı önemlidir. Ama

açıklığı
doğrudan doğruya etkileyen etmenlerden biri ve en önemlisi

cümlelerimizin açık ve anlaşılır olmayışıdır. Cümlelerimizin açıklığını
engelleyen noktalar nelerdir? Nelere dikkat etmeliyiz ki cümlelerimiz
açık ve anlaşılır olsun?

Bunları şöylece sıralayabiliriz:
1. Cümledeki sözcüklerin ve ögelerin yerinde kullanılmayışı

söylenmek istenene tam karşıt bir anlamın ortaya çıkmasına ya da
anlaşılmamasına yol açar. Şu örneğe bakalım:
“Kötü bir anlayışın ve düşüncenin verimi olan dil devrimini
kökünden yıkma çabaları hızlandı.”
Bu cümleyi yazanın ereği

dil devrimini yıkma çabalarının kötü
bir anlayış ve düşüncenin ürünü oluşunu göstermektir. Oysa

bu
hâliyle cümleden bu anlam çıkmaktadır. Cümleyi okuyan

ikizli bir
durumla karşılaşmaktadır: Dil devrimi mi kötü bir anlayış ve
düşüncenin verimi

yoksa dil devrimini kökünden yıkma çabaları mı?
İkisi de anlaşılıyor cümleden. Bir cümle önce de söylediğimiz gibi

birden çok anlaşılmaya yol açarsa o cümlede açıklık yok demektir.
Cümleyi şöyle kurarsak açıklığı sağlamış oluruz: “Dil devrimini
kökünden yıkma çabaları kötü bir anlayış ve düşüncenin verimidir. Bu
çabalar hızlanmıştır.”

2. Noktalama işaretlerinin yerli yerinde kullanılmayışı da
cümlelerin açıklığını engeller. Bu örnekteki yanlışlık bu türdendir:
“Dana ahırına doğru koştu.”
Bu cümleden anlayacağınız

filan kimsenin dana ahırına doğru
koşmuş olmasıdır. Oysa söylenmek istenen bu değildir. Virgül
işaretinin kullanılmayışı böyle bir yanlışlığa ve belirsizliğe yol açmıştır.
Söylenilmek istenen: “Dana

ahırına doğru koştu.” cümlesidir.

3. Yanlış yapılan karşılaştırmalar da cümlenin açıklığını ve
anlaşılırlığını etkiler

ikili anlaşılmaya yol açar. Örneğin:
“Ben

şiiri Ali’den daha fazla severim.”
Bu biçimiyle cümle açık değildir. Ondan çıkaracağımız anlam
şudur: “Şiiri de seviyorum

Ali’yi de. Ama

şiiri Ali’yi sevdiğimden daha
fazla seviyorum. Halbuki asıl belirtilmek ve söylenilmek istenilen bu
çıkardığımız anlama tam karşıttır: “Ben de

Ali de şiiri severiz. Ama
ben şiiri

Ali’nin sevdiğinden daha fazla severim.”
Böyle bir yanlış anlaşılmanın önüne geçmek için cümleyi şu
biçimde kurabilirdik: “Ben

şiiri Ali’nin sevdiğinden daha fazla
severim.”

4. Zamirlerin belirli olmayışı da yanlış anlaşılmalara yol açabilir.
Şu cümleye bakalım:

“Nuri

matematik öğretmenini babasına şikayet etti ve onun
dersiyle ilgilenmesini istedi.”
Dersiyle ilgilenmesini istediği babası mıdır

yoksa matematik
öğretmeni mi? Belli değil. Cümleden ikisi de anlaşılabilir; çünkü
“onun” sözü hem matematik öğretmeninin yerini tutmakta hem de
babanın. Cümleyi bu ikili anlaşılmadan kurtarmak için

bir zamiri

iki
adı karşılayacak yolda kullanmamak gerekir.
Buraya değin söylediklerimiz

genellikle yazılarımızda cümle
örgüsü yönünden sık sık yaptığımız yanlışlıkları somutlaştırmaktadır.
Gerçekte

cümle bir yargı birimidir. Bu yüzden de bu yargıyı
değişik biçimde anlatma olanağı vardır. Bu

sözcükleri seçme işidir.
Diyelim ki şöyle bir cümle kurduk: “Hava güzel değildir.” Bunu gene

“Hava kapalıdır.”

“Hava sıkıntılıdır.” biçimlerinde de söyleyebiliriz.
Önemli olan

cümlelerimizin söylemek istediğimizi tam karşılayıp
karşılamadığını bir tartıdan geçirmektir.

Seçenekler
Yazdırılabilir şekli göster Sayfayı E-Mail olarak gönder
Stil
Normal Hybrid-Şeklinde gösterime geç Ağaç şeklinde gösterime geç

Benzer Konular
Konu	Konuyu Başlatan	Forum	Cevap	Son Mesaj
Dilin İşlevi Nedir?-Toplumdaki Önemi Nedir?	elif	Türkçe ve Edebiyat	1	29-11-2012 06:12
Cümlede Gereksiz Kullanılan Yardımcı Eylemler Nelerdir?-Yardımcı Eylemler Hakkında	elif	Türkçe ve Edebiyat	2	05-11-2011 07:15
Cümlede Duruluk Nedir?-Cümlede Duruluğu Neler Bozar?	elif	Türkçe ve Edebiyat	0	25-06-2009 01:51
Görünümü Bozan Saç Hataları	Bkmlyz	Saç Bakımı	0	21-06-2008 06:58

25-06-2009, 01:51	#1 (permalink)
elif	Cümlede Açıklık Nedir?-Cümlede Açıklığı Bozan Etmenler Cümlede Açıklık Nedir?-Cümlede Açıklığı Bozan Etmenler Cümle bir yargı birimidir. Yukarda da değindiğimiz gibi bir düşünce bir duygu ve isteğin tam anlatılmasıdır cümle. Bu yönden iyi bir cümle karşıladığı yargıyı yani hükmü tam olarak anlatır. Bu yargıyı açıkça anlatması gerekir. Yani cümleden bir anlam çıkarılmalıdır. Böyle olmaz da bir cümle çeşitli anlamlara gelirse hem öyle bir anlam çıkar hem de böyle bir anlam çıkarsa yani birden çok yoruma yol açarsa o cümle açık değildir. Açıklık cümledeki anlamın. kolayca anlaşılma niteliğidir. Bu yönden üzerinde özellikle durmamız gerekli noktalardan biridir. Çünkü hangi türlüsü olursa olsun yazma bir kimseye bir şey hakkında bir şeyler söyleme işidir. Bunun gerçekleşmesi de söylediklerimizin açıklığına ve anlaşılırlığına bağlıdır. Yazımızın açıklığını anlaşılırlığını etkileyen türlü etmenler vardır: Söylediklerimizin soyut ya da somutluğu düşüncenin tam geliştirilip geliştirilmediği düşüncelerin iyi düzenlenip düzenlenmediği yani düşünsel düzenin sağlanıp sağlanmadığı önemlidir. Ama açıklığı doğrudan doğruya etkileyen etmenlerden biri ve en önemlisi cümlelerimizin açık ve anlaşılır olmayışıdır. Cümlelerimizin açıklığını engelleyen noktalar nelerdir? Nelere dikkat etmeliyiz ki cümlelerimiz açık ve anlaşılır olsun? Bunları şöylece sıralayabiliriz: 1. Cümledeki sözcüklerin ve ögelerin yerinde kullanılmayışı söylenmek istenene tam karşıt bir anlamın ortaya çıkmasına ya da anlaşılmamasına yol açar. Şu örneğe bakalım: “Kötü bir anlayışın ve düşüncenin verimi olan dil devrimini kökünden yıkma çabaları hızlandı.” Bu cümleyi yazanın ereği dil devrimini yıkma çabalarının kötü bir anlayış ve düşüncenin ürünü oluşunu göstermektir. Oysa bu hâliyle cümleden bu anlam çıkmaktadır. Cümleyi okuyan ikizli bir durumla karşılaşmaktadır: Dil devrimi mi kötü bir anlayış ve düşüncenin verimi yoksa dil devrimini kökünden yıkma çabaları mı? İkisi de anlaşılıyor cümleden. Bir cümle önce de söylediğimiz gibi birden çok anlaşılmaya yol açarsa o cümlede açıklık yok demektir. Cümleyi şöyle kurarsak açıklığı sağlamış oluruz: “Dil devrimini kökünden yıkma çabaları kötü bir anlayış ve düşüncenin verimidir. Bu çabalar hızlanmıştır.” 2. Noktalama işaretlerinin yerli yerinde kullanılmayışı da cümlelerin açıklığını engeller. Bu örnekteki yanlışlık bu türdendir: “Dana ahırına doğru koştu.” Bu cümleden anlayacağınız filan kimsenin dana ahırına doğru koşmuş olmasıdır. Oysa söylenmek istenen bu değildir. Virgül işaretinin kullanılmayışı böyle bir yanlışlığa ve belirsizliğe yol açmıştır. Söylenilmek istenen: “Dana ahırına doğru koştu.” cümlesidir. 3. Yanlış yapılan karşılaştırmalar da cümlenin açıklığını ve anlaşılırlığını etkiler ikili anlaşılmaya yol açar. Örneğin: “Ben şiiri Ali’den daha fazla severim.” Bu biçimiyle cümle açık değildir. Ondan çıkaracağımız anlam şudur: “Şiiri de seviyorum Ali’yi de. Ama şiiri Ali’yi sevdiğimden daha fazla seviyorum. Halbuki asıl belirtilmek ve söylenilmek istenilen bu çıkardığımız anlama tam karşıttır: “Ben de Ali de şiiri severiz. Ama ben şiiri Ali’nin sevdiğinden daha fazla severim.” Böyle bir yanlış anlaşılmanın önüne geçmek için cümleyi şu biçimde kurabilirdik: “Ben şiiri Ali’nin sevdiğinden daha fazla severim.” 4. Zamirlerin belirli olmayışı da yanlış anlaşılmalara yol açabilir. Şu cümleye bakalım: “Nuri matematik öğretmenini babasına şikayet etti ve onun dersiyle ilgilenmesini istedi.” Dersiyle ilgilenmesini istediği babası mıdır yoksa matematik öğretmeni mi? Belli değil. Cümleden ikisi de anlaşılabilir; çünkü “onun” sözü hem matematik öğretmeninin yerini tutmakta hem de babanın. Cümleyi bu ikili anlaşılmadan kurtarmak için bir zamiri iki adı karşılayacak yolda kullanmamak gerekir. Buraya değin söylediklerimiz genellikle yazılarımızda cümle örgüsü yönünden sık sık yaptığımız yanlışlıkları somutlaştırmaktadır. Gerçekte cümle bir yargı birimidir. Bu yüzden de bu yargıyı değişik biçimde anlatma olanağı vardır. Bu sözcükleri seçme işidir. Diyelim ki şöyle bir cümle kurduk: “Hava güzel değildir.” Bunu gene “Hava kapalıdır.” “Hava sıkıntılıdır.” biçimlerinde de söyleyebiliriz. Önemli olan cümlelerimizin söylemek istediğimizi tam karşılayıp karşılamadığını bir tartıdan geçirmektir. Takip et: @bakimliyiz

< - Bakimliyiz.Com Bilgilendirme - >

Değişiklikleri göz ardı et

Hızlı Cevap

Cümlede Açıklık Nedir?-Cümlede Açıklığı Bozan Etmenler

Benzer Konular